ChuyenDoiSo

Thứ trưởng Trần Quốc Phương tại buổi phỏng vấn. Ảnh: Đức Trung (MPI)

Về tiến độ, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công tính đến thời điểm hiện tại so với cùng kỳ, Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết, vấn đề giải ngân vốn đầu tư công là vấn đề được nhiều người quan tâm, kể cả trong 5 năm vừa qua cũng như năm đầu tiên của nhiệm kỳ 2021-2025. Tỷ lệ giải ngân những tháng đầu năm đã diễn ra nhiều lần, có nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan. Với chức năng, nhiệm vụ được giao, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã thường xuyên theo dõi sát tình hình, cập nhật báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, để ra các quyết định điều chỉnh, yêu cầu để thúc đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công.

Về ý nghĩa của đầu tư công, chúng ta cũng thấy rõ, đặc biệt là năm 2020, năm đầu tiên bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, lúc đó vai trò hỗ trợ cho tăng trưởng của đầu tư công đã được khẳng định. Năm 2020 đạt kết quả hết sức ấn tượng về giải ngân vốn đầu tư công, đóng góp cho tăng trưởng năm 2020 đạt mức tích cực.

Năm 2021, vấn đề tương tự như năm ngoái, đầu tư công vẫn thể hiện vai trò hỗ trợ cho tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh các lĩnh vực về sản xuất kinh doanh và dịch vụ bị ảnh rất nhiều bởi dịch Covid-19. Tuy nhiên, năm 2021 có những điểm mới hơn cả về thuận lợi lẫn khó khăn nên khi so sách với một năm rất cao như năm 2020 thì nhận thấy tốc độ giải ngân những tháng đầu năm 2021 còn thấp, cụ thể: 7 tháng đầu năm mới giải ngân đạt hơn 36% (2020 đạt 40%). Hằng tháng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về tình hình giải ngân, các khó khăn, thách thức và kiến nghị các giải pháp. Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 63 NQ-CP ngày 29/6/2021 của Chính phủ về các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải ngân vốn đầu tư công và xuất khẩu bền vững những tháng cuối năm 2021 và đầu năm 2022 để thúc đẩy giải ngân đầu tư công, cùng với phát triển bền vững. Gần đây, Thủ tướng Chính phủ rất quan tâm và có Công điện gửi lãnh đạo bộ, ngành, địa phương để đôn đốc, thúc đẩy tiến độ giải ngân đầu tư công.

Với các giải pháp theo Nghị quyết của Chính phủ cũng như với sự quan tâm, ý thức về giải ngân vốn đầu tư công, Bộ hy vọng các bộ, ngành ý thức được việc này, quyết liệt hơn nữa đối với các dự án đầu tư và giải ngân, đặc biệt với mốc thời gian ngày 30/9/2021 để đánh giá toàn diện, toàn bộ tốc độ giải ngân của các bộ, ngành, địa phương với mục tiêu đặt ra là phải đạt tối thiểu đạt 60% kế hoạch đề ra.

Về vấn đề tiến độ giải ngân trong bối cảnh cùng bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 của năm 2021 so với năm 2020, Thứ trưởng cho biết, năm nay có yếu tố mới. Trong các hoạt động của nền kinh tế thì đầu tư công cũng là hoạt động của kinh tế, cho nên so với các hoạt động sản xuất, kinh doanh thì đầu tư công cũng bị ảnh hưởng bởi tình hình dịch Covid-19. Đầu tư công cũng phụ thuộc vào vấn đề vận chuyển các nguyên vật liệu, thiết bị để triển khai thi công, do vậy trong bối cảnh giãn cách cũng bị ảnh hưởng nhiều. Đối với những địa phương thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ thì thể hiện rõ nhất.

Thứ hai là, đối tượng làm việc trong các dự án đầu tư công, điển hình là các công nhân, chuyên gia, tư vấn cũng phải thực hiện các chính sách giãn cách của địa phương tương ứng với tình hình dịch bệnh của mình. Cho nên tỷ lệ các địa phương bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh nhiều hơn so với năm 2020, phải thực hiện giãn cách xã hội triệt để hơn. Do vậy, việc triển khai thi công các công trình, nhất là ở các địa bàn có dịch gặp rất khó khăn. Công nhân phải về nhà, một số công trình triển khai được 3 tại chỗ nhưng nguyên liệu đầu vào để thi công gặp khó khăn.

Một yếu tố khác biệt nữa của năm nay so với năm 2020 là sự tăng giá của nguyên liệu đầu vào cho thi công. Đây là yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến tiến độ, đặc biệt là tâm lý của nhà thầu khi các hợp đồng đã ký và việc tăng giá khiến họ khó tìm nguồn cung về nguyên liệu hoặc ảnh hưởng đến phương án tài chính khi thực hiện dự án.

Yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm nay là sự phân tán về lực lượng cũng như thời gian vật chất của công tác chỉ đạo điều hành. Bộ Kế hoạch và Đầu tư rất chia sẻ với lãnh đạo các địa phương, nhất là các địa phương có dịch, gần như việc ưu tiên cả về thời gian và nguồn lực con người, nguồn lực vật chất dành cho công tác chống dịch. Cho nên phần nào đó ảnh hưởng đến đầu tư công. Bộ mong muốn trong bối cảnh khó khăn nhưng các địa phương cũng không quá sao nhãng, vẫn cần có phương án phù hợp để có sự quan tâm nhất định đối với công tác thực hiện dự án và giải ngân vốn đầu tư công.

Về thời điểm cũng có sự khác biệt là quý III/2021 là quý bị ảnh hưởng nhất, trong khi quý III/2020 lại là quý phục hồi sau quý II/2020 bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh. Do vậy khi so sánh như vậy thì các số liệu cũng như các kết quả cũng có sự chênh lệch khá lớn về thời điểm.

Về tác động của dịch bệnh Covid-19 đối với tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, Thứ trưởng cho biết, mô hình, xu thế giải ngân đầu tư công dồn vào cuối đã tồn tại rất lâu rồi, qua phân tích của các chuyên gia thì điều này gần như đã thành quy luật. Như năm 2020 là năm rất đặc thù, đặc biệt là đối với công tác thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công bởi vì năm 2020 không những bị ảnh hưởng bởi quy luật giải ngân cuối năm, mà còn là năm cuối cùng của kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn, cho nên tâm lý chung của chủ đầu tư, nhà thầu đều mong muốn kết thúc kỳ kế hoạch thành công, trước khi bước sang một chu kỳ kế hoạch mới. Do vậy, năm 2020, các tháng đầu năm có tỷ lệ giải ngân đạt khá cao so với các năm trước đó.

Năm 2021 là năm đầu tiên của một chu trình kế hoạch, đầu tư công tập trung chủ yếu vào công tác chuẩn bị cho giai đoạn 5 năm tới, do vậy những tháng đầu năm 2021 chủ yếu là thực hiện các bước chuyển tiếp của giai đoạn trước. Hầu hết các dự án mới của giai đoạn 2021-2025 thì những tháng đầu năm chưa thực hiện được mà phải chờ Quốc hội phê duyệt kế hoạch trung hạn 2021-2025. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã kịp thời trình Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch kế hoạch trung hạn theo Nghị quyết số 29/2021/QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội về Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, trong đó có nhiều dự án dự kiến sắp tới khởi công, đấu thầu tạo điều kiện để giải phóng lượng vốn hơn 70 nghìn tỷ.

Ảnh: Đức Trung (MPI)

Về những đề xuất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong bối cảnh thời gian quá ít, khối lượng quá nhiều như thế, Thứ trưởng cho biết, đây là một vấn đề thách thức, rất khó. Bộ là cơ quan tham mưu mang tính vĩ mô, do vậy, Bộ đã báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để tháo gỡ những vấn đề về vĩ mô như việc khó khăn về giải phóng mặt bằng thì đã thành lập Tổ nghiên cứu để tách giải phóng mặt bằng ra khỏi dự án đầu tư công. Điều này năm nay là rất khó và phải nghiên cứu điều chỉnh văn bản quy phạm pháp luật.

Liên quan đến thủ tục điều chỉnh các dự án đang triển khai cũng mất nhiều thời gian do nhiều thủ tục. Đặc biệt, đối với ODA, Bộ đã trình Chính phủ dự thảo mới về Nghị định số 56/2020/NĐ-CP ngày 25/5/2020 của Chính phủ về quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài, trong đó có nhiều các bước thủ tục hành chính đối với dự án ODA và hy vọng có các tác động vào các tháng cuối năm vào đầu 2022. Tuy nhiên, giải pháp mang tính đột phá ngay bây giờ để thúc đẩy giải ngân đầu tư công thể hiện yếu tố tích cực ngay thì phụ thuộc rất nhiều vào các bộ, ngành địa phương trong công tác chỉ đạo điều hành, thực hiện dự án, nhất là trong bối cảnh tác động bởi dịch Covid-19.

Bộ rất chia sẻ với các địa phương, nhất là các địa phương bị tác động bởi dịch Covid-19 và mong các địa phương tuỳ điều kiện cụ thể của mỗi địa phương thì thúc đẩy ngay vấn đề giải ngân.

Về vấn đề ưu tiên cho các dự án trọng điểm, Thứ trưởng cho biết, hiện nay các dự án lớn năm 2021 như dự án Đường cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 1, các công trình hạ tầng quy mô lớn của ngành giao thông, nông nghiệp hay các lĩnh vực khác thì năm nay cơ bản không lo thiếu vốn mà chủ yếu là chúng ta có triển khai và làm được hay không. Qua rà soát thông tin số liệu của 7 tháng đầu năm 2021, các Bộ có kế hoạch lớn như: Giao thông, Nông nghiệp, Quốc phòng, Công an… hay các địa phương có nguồn vốn đầu tư lớn thì phần giải ngân đã được thực hiện khá tốt, đỡ cho kết quả chung của cả. Trong công điện của Thủ tướng có nêu một số nơi vẫn còn có giải ngân thấp, thậm chí có nơi chưa giải ngân, chủ yếu là ở các đơn vị có ít công trình, quy mô nhỏ. Dù vậy, mong muốn các đơn vị này thúc đẩy nhanh tiến độ.

Về cơ bản, các dự án lớn, dự án quan trọng quốc gia mặc dù gặp một số khó khăn nhưng vẫn đang triển khai đạt kết quả tích cực. Các tuyến cao tốc Bắc - Nam ở các địa bàn có thực hiện giãn cách gặp khó khăn công nhân.

Về vấn đề quy mô dự án, đặc biệt là các dự án nhỏ đối với mục tiêu tổng thể phát triển kinh tế - xã hội, Thứ trưởng cho rằng, sự quan tâm lãnh đạo đối với công tác giải ngân vốn đầu tư không nhất thiết là quy mô lớn hay nhỏ. Điều khó ở đây là lực lượng tham giam gia vào dự án đầu tư công ở mức độ nào, nếu như một đồng chí lãnh đạo chỉ đạo rất sát sao mà năng lực ở cấp thực hiện không được tốt thì cũng gây chậm chễ cho các dự án.

Một yếu tố nữa là tính chuyên nghiệp, chuyên môn trong công tác quản lý dự án, đấy là yếu tố người ta ít đầu tư vào nâng cấp năng lực quản lý của Ban quản lý các dự án. Như chúng ta biết, hiện nay các đơn vị tiêu thụ ngân sách chủ yếu dùng bộ phận kiêm nhiệm của chính cơ quan mình để thực hiện quản lý dự án nên phần nào cũng ảnh hưởng năng lực của Ban quản lý dự án. Còn đi thuê thì kinh phí đắt và thường được áp dụng với các dự án có quy mô lớn.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư có hỗ trợ, hướng dẫn tuy nhiên gặp hạn chế là chỉ mới về quy trình, thủ tục, các quy định pháp lý, còn về kỹ thuật, kỹ năng của cán bộ quản lý thì rất khó hỗ trợ mà tuỳ thuộc vào việc sử dụng cán bộ, năng lực của đơn vị.

Về vấn đề điều chuyển vốn, Thứ trưởng cho biết, năm 2019, đặc biệt là năm 2020 thì giải pháp đến một thời hạn nhất định mà dự án không giải ngân thì kiên quyết điều chỉnh để bổ sung cho các đơn vị khác. Tuy nhiên, năm 2020 đã điều chuyển được số vốn nhất định và có lượng vốn lớn khoảng 8 nghìn tỷ không thực hiện điều chỉnh được mà giảm kế hoạch, đó là vốn ODA. Bởi các đơn vị khi rà soát tình hình thấy khả năng giải ngân không đạt thì đề xuất xin điều chỉnh kế hoạch, số lượng vốn ODA. Bên cạnh đó, khi một đơn vị điều chỉnh giảm, khi có đơn vị xin điều chỉnh tăng thì mới thực hiện được công tác điều chuyển từ đơn vị này sang đơn vị khác. Nhưng nếu trong bối cảnh không có đơn vị nào nhận thêm thì chỉ có huỷ kế hoạch, không điều chuyển được.

Trong bối cảnh năm 2021, đến ngày 30/9, Bộ sẽ có báo cáo tổng thể báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về kết quả giải ngân; thông báo với các bộ, ngành, địa phương nếu có nhu cầu bổ sung thêm sẽ tổng hợp trên cơ sở các đơn vị không có nhu cầu, xin giảm kế hoạch hoặc bị giảm kế hoạch thì cũng có cơ sở báo cáo Thủ tướng Chính phủ để điều chuyển từ đơn vị này sang đơn vị kia. Năm nay, việc điều chỉnh này phải báo cáo Thường vụ Quốc hội. Việc điều chuyển này phụ thuộc nhiều vào các đơn vị giải ngân tốt, khi họ giải ngân tốt và tiền họ vẫn còn thì họ có thể nhận thêm… điều này phải cân nhắc trong thực tiễn để có sự điều chỉnh hài hòa, kịp thời. Trong tháng 8/2021, Bộ đã nhận được đề xuất của một số bộ ngành, địa phương xin giảm kế hoạch, Bộ sẽ tổng hợp và báo cáo Thủ tướng Chính phủ./.