ChuyenDoiSo

Đổi mới sáng tạo chính là chìa khóa cho khát vọng phát triển dài hạn

Hội thảo do Tạp chí Kinh tế và Dự báo, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức với sự tham gia của các diễn giả là đại diện lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Khoa học và Công nghệ, Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP), các doanh nghiệp và chuyên gia về đổi mới sáng tạo với mục tiêu tạo nên những kết nối giá trị từ nền tảng chính sách đến các câu chuyện của doanh nghiệp để cùng nhân lên niềm tin và nỗ lực đổi mới sáng tạo, nhằm vượt qua thách thức đại dịch và tiếp tục phát triển.

Chủ thể chính thực hiện đổi mới sáng tạo chính là cộng đồng doanh nghiệp, lực lượng tạo ra việc làm và tạo ra tăng trưởng. Với doanh nghiệp, hoạt động đổi mới sáng tạo chính là quá trình nghiên cứu, phát triển, làm mới sản phẩm, thay đổi quy trình, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh, nhằm tạo ra nhiều lợi ích hơn, đóng góp cho xã hội những giá trị cao hơn. Việc doanh nghiệp thiếu thông tin về các chính sách, các hình thức hỗ trợ của Nhà nước về đổi mới sáng tạo là một rào cản khiến doanh nghiệp chưa tận dụng được cơ hội, hay chưa phát huy tốt những điều kiện thuận lợi trong thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Trong thời gian qua, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã thực hiện nhiều hoạt động kết nối mạng lưới tri thức trên toàn cầu, kết nối các nguồn lực trong nước, quốc tế, nhằm tạo xung lực thúc đẩy tất cả các chủ thể, đặc biệt là khối doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Hội thảo nhằm tạo không gian để các nhà quản lý, các doanh nghiệp cùng nhau trao đổi, thảo luận, đưa chính sách đến gần doanh nghiệp, trong mục tiêu thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo tại Việt Nam.

Tổng Biên tập Nguyễn Lệ Thủy phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: MPI

Phát biểu tại Hội thảo, Tổng Biên tập Tạp chí Kinh tế và Dự báo Nguyễn Lệ Thủy cho biết, chỉ số đổi mới sáng tạo của Việt Nam có sự cải thiện đáng kể khi tăng 10 bậc kể từ năm 2015. Năm 2020, Việt Nam đứng thứ 42/131 quốc gia, vùng lãnh thổ, đứng đầu nhóm 29 quốc gia, nền kinh tế cùng mức thu nhập. Năm 2021, Việt Nam xếp thứ 44 sau khi Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) cập nhật số liệu GDP theo tính toán mới của Việt Nam (tăng khoảng 36% so với năm 2020).

Mặc dù đã đạt được những kết quả đáng khích lệ, nhưng đổi mới sáng tạo của nước ta còn nhiều vấn đề cần hoàn thiện. Về phía Nhà nước, tỷ lệ chi cho khoa học công nghệ (cả khu vực Nhà nước và tư nhân) chỉ khoảng 0,44% GDP. Về phía, doanh nghiệp, một cuộc khảo sát của Bộ Khoa học và Công nghệ cho thấy, phần lớn các doanh nghiệp thực hiện đổi mới sáng tạo thông qua việc đầu tư vào công nghệ mới được gắn liền với hàng hóa, máy móc, thiết bị hoặc nâng cấp/chỉnh sửa công nghệ, thiết bị hiện tại” mà ít có nghiên cứu và phát triển. Các doanh nghiệp Việt Nam chi 1,6% doanh thu hằng năm cho hoạt động nghiên cứu và phát triển, thấp hơn nhiều quốc gia trong khu vực. Khoảng 80% doanh nghiệp cho biết chưa có hợp tác với đơn vị/tổ chức khác để thực hiện các hoạt động đổi mới sáng tạo.

Tổng Biên tập Nguyễn Lệ Thủy cho rằng, đại dịch Covid-19 kéo dài với diễn biến phức tạp đã và đang làm thay đổi sâu sắc trật tự, cấu trúc kinh tế, phương thức quản trị toàn cầu, cách thức hoạt động kinh tế và tổ chức đời sống xã hội của tất cả các quốc gia trên thế giới. Trong sự thay đổi này, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo đang ngày càng trở thành nhân tố quyết định đối với năng lực cạnh tranh của mỗi tổ chức, mỗi quốc gia.

Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030 đặt ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2030, Việt Nam là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân khoảng 7%/năm; GDP bình quân đầu người theo giá hiện hành đến năm 2030 đạt khoảng 7.500 USD. Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng đến nền kinh tế và trên bình diện doanh nghiệp, năm 2021 cũng là năm ghi nhận số doanh nghiệp phải tạm ngừng hoạt động, rời khỏi thương trường tăng cao. Thực tế này đặt lên vai mỗi tổ chức, mỗi doanh nghiệp có trách nhiệm một câu hỏi lớn: Làm cách nào để vượt qua thách thức đại dịch và góp sức thực thi các mục tiêu dài hạn mà Đảng và Nhà nước đã đặt ra. Trong bối cảnh này cho thấy, đổi mới sáng tạo chính là chìa khóa cho khát vọng phát triển dài hạn.

Chuyển đổi số trong doanh nghiệp là con đường tất yếu để phục hồi và phát triển

Trình bày tham luận Đổi mới sáng tạo - các chính sách giúp doanh nghiệp kết nối và vươn lên, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC), Bộ Kế hoạch và Đầu tư Vũ Quốc Huy cho biết, Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra với quy mô lớn, tốc độ rất nhanh. Trong bối cảnh này, đổi mới sáng tạo (Innovation) là tư duy mới trong chiến lược phát triển của hầu hết các quốc gia và trở thành ngôn ngữ chung, có ý nghĩa toàn cầu. Tại Việt Nam, yêu cầu đặt ra là cần tìm kiếm động lực mới để tạo ra một giai đoạn tăng trưởng tiếp theo và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia là một trong các ưu tiên hàng đầu.

NIC được thành lập theo Quyết định số 1269/QĐ-TTg ngày 02/10/2019 của Thủ tướng Chính phủ, đang trực tiếp hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tiếp cận các nguồn lực để đẩy nhanh mô hình tăng trưởng. Theo đó, NIC mong muốn kết nối, hỗ trợ các doanh nghiệp để phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam. Cùng với đó, NIC có nhiều hoạt động phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, kết nối các doanh nhân, tri thức trong và ngoài nước phát triển Mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam.

Ảnh: MPI

Trình bày tham luận về chuyên đề hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi để khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, Chủ tịch Hội đồng thành viên Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, Bộ Kế hoạch và Đầu tư Hoàng Thị Hồng cho biết, ngày 10/5/2019, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 39/2019/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, hướng dẫn chi tiết Điều 20 của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa về Quỹ. Theo đó, hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa với các chức năng cho vay, tài trợ vốn là một trong những giải pháp cấp thiết để hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong bối cảnh “khát vốn” ngày càng lớn của cộng đồng này.

Mục đích hoạt động của Quỹ là giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới phát triển sản phẩm có tính cạnh tranh cao và thân thiện với môi trường; đầu tư, đổi mới trang thiết bị kỹ thuật, công nghệ tiên tiến; nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp;… nhằm phát huy toàn bộ tiềm năng, tăng cường tính cạnh tranh, củng cố vị thế trên thương trường; thông qua đó tạo tiền đề cho nền kinh tế đất nước tăng trưởng ổn định.

Quỹ mong muốn hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, DNNVV tham gia cụm liên kết ngành, DNNVV tham gia chuỗi giá trị. Mức cho vay tối đa không quá 80% tổng mức vốn đầu tư của từng dự án, phương án sản xuất, kinh doanh với lãi suất ưu đãi. Tối đa không quá 07 năm.

Điều kiện cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo là có dự án, phương án sản xuất, kinh doanh (SXKD) khả thi; Đảm bảo nguồn vốn chủ sở hữu tham gia dự án, phương án SXKD tối thiểu 20% tổng vốn đầu tư để thực hiện dự án, phương án SXKD và phải đảm bảo đủ nguồn vốn để thực hiện dự án, phương án SXKD; Đáp ứng các quy định về bảo đảm tiền vay quy định pháp luật có liên quan.

Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Thu Thủy cho rằng, chuyển đổi số trong doanh nghiệp là con đường tất yếu để phục hồi và phát triển. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã và đang thực hiện nhiều hoạt động, hỗ trợ các doanh nghiệp chuyển đổi số. Theo Nghị định 80/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, thì loại hình doanh nghiệp này được hỗ trợ 50% giá trị hợp đồng tư vấn giải pháp chuyển đổi số; doanh nghiệp được hỗ trợ chi phí để thuê, mua các giải pháp chuyển đổi số để tự động hóa, nâng cao hiệu quả quy trình kinh doanh, quy trình sản xuất, chuyển đổi mô hình kinh doanh…

Phó Cục trưởng Bùi Thu Thủy cho biết, ngày 07/01/2021, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư phê duyệt Chương trình Hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số giai đoạn 2021-2025 với mục tiêu hỗ trợ thúc đẩy chuyển đổi số trong doanh nghiệp thông qua tích hợp, áp dụng công nghệ số để nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực và lợi thế cạnh tranh, tạo ra các giá trị mới cho doanh nghiệp. Nhằm đảm bảo định hướng chung trong công tác hỗ trợ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang xây dựng trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số trong doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ kinh doanh giai đoạn 2021-2025 để áp dụng trên phạm vi toàn quốc.

Đại diện cho Quỹ Đổi mới công nghệ Quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ, TS. Chử Đức Hoàng nhận định, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được coi là một trụ cột cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn về nâng cao năng lực, tổ chức hoạt động nghiên cứu và phát triển, trích lập quỹ phát triển, tiếp cận với các nguồn hỗ trợ tài chính và duy trì hệ sinh thái nhà trường - nhà khoa học - nhà doanh nghiệp bền vững.

Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia có vốn điều lệ 2 nghìn tỷ đồng, đã và sẽ thực hiện các chính sách hỗ trợ và thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới công nghệ và khởi nghiệp sáng tạo gồm các mục tiêu hỗ trợ vốn cho các hoạt động đổi mới công nghệ; mở rộng hình thức hỗ trợ tài chính cho dự án đổi mới công nghệ; từng bước thực hiện bảo lãnh vay vốn bằng công nghệ cho doanh nghiệp có thể vay vốn từ các ngân hàng thương mại.

Toàn cảnh Hội thảo. Ảnh: MPI

Đại diện UNDP tại Việt Nam có bài trình bày về xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, hướng tới phát triển bền vững. UNDP cũng có nhiều hoạt động hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp, người dân đổi mới, hướng đến phát triển bền vững trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, vì một Việt Nam xanh, thịnh vượng và không ai bị bỏ lại phía sau.

Tại Hội thảo, các chuyên gia và nhà quản lý chia sẻ quan điểm, chủ thể chính thực hiện đổi mới sáng tạo chính là cộng đồng doanh nghiệp, lực lượng tạo ra việc làm và tạo ra tăng trưởng; các doanh nghiệp đưa ra một số kiến nghị chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, cải thiện nội lực phục hồi phát triển sau đại dịch Covid-19, thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại doanh nghiệp. Với doanh nghiệp, hoạt động đổi mới sáng tạo chính là quá trình nghiên cứu, phát triển, làm mới sản phẩm, thay đổi quy trình, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh, nhằm tạo ra nhiều lợi ích hơn, đóng góp cho xã hội những giá trị cao hơn. Việc doanh nghiệp thiếu thông tin về các chính sách, các hình thức hỗ trợ của Nhà nước về đổi mới sáng tạo là một rào cản khiến doanh nghiệp chưa tận dụng được cơ hội, hay chưa phát huy tốt những điều kiện thuận lợi trong thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Sự hợp sức từ các bên liên quan đang tạo cơ hội cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam kết nối, nắm bắt và gia tăng nguồn sức mạnh tài chính, tri thức, nhân lực nhằm đổi mới sáng tạo, tạo ra những sản phẩm, dịch vụ, những nền tảng phát triển có ích cho cộng đồng./.