ChuyenDoiSo

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng trình bày Báo cáo Tổng kết 10 năm thi hành Luật Hợp tác xã năm 2012. Ảnh: MPI

Luật HTX năm 2012 tạo khung pháp lý cho khu vực KTTT, HTX chuyển biến về chất lượng, hiệu quả

Luật HTX năm 2012 là khung pháp lý cơ bản cho việc thành lập, tổ chức và hoạt động của khu vựcHTX. Các HTX bước đầu thể hiện chuyển biến về chất lượng, hiệu quả, chứng tỏ ngày càng rõ nét hơn vai trò quan trọng và có ý nghĩa toàn diện về kinh tế, chính trị, xã hội, cho thấy những tín hiệu mới trong công cuộc phát triển HTX.

Cụ thể thể hiện ở công tác xây dựng, ban hành, phổ biến các văn bản hướng dẫn thi hành Luật HTX, tuyên truyền về mô hình HTX kiểu mới được thực hiện khá đầy đủ ở Trung ương và địa phương;bộ máy quản lý và tổ chức thực hiện quản lý nhà nước về KTTT, HTX được củng cố, tăng cường hơn ở các cấp, các ngành; công tác hợp tác quốc tếđược thúc đẩy.

Đồng thời, chính sách hỗ trợ của Nhà nước riêng cho khu vực KTTT, HTX đã bước đầu được triển khaithông quaChương trình hỗ trợ phát triển KTTT, HTX giai đoạn 2015-2020 và 2021-2025, các Đề án xây dựng các mô hình thí điểm HTX kiểu mới. Kinh phí thực hiện được lồng ghép vào các chương trình mục tiêu quốc gia, vốn đầu tư công, vốn sự nghiệp nguồn ngân sách Nhà nước.

Nổi bật trong giai đoạn 2013-2021:Hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡnghơn 360.000lượt cán bộ, thành viên HTX; Hỗ trợ hơn 7.000 HTX xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường,khoảng 6.000 HTX ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ;khoảng 3.300 HTX tham gia các chương trình mục tiêu, phát triển kinh tế - xã hội; Hỗ trợ HTX tiếp cận vốn vay ưu đãi và Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX với doanh số cho vay gần 51 nghìn tỷ đồng; Hỗ trợ thành lập mới cho hơn 8.200 HTX.Năm 2020 và 2021, Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp và HTX bị khó khăn do tác động của dịch bệnh Covid-19 như: miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp 30%, khoanh nợ, giãn nợ...

Năm 2021 cả nước có 27.445 HTX, liên hiệp HTX, tăng khoảng 41% so với năm 2013; số lao động thường xuyên duy trì khoảng 1,1-1,2 triệu lao động/năm.Doanh thu, lợi nhuậncủa HTX tăng dần qua các năm. Năm 2020, doanh thu bình quân đạt 4,3 tỷ đồng/HTX, lợi nhuận bình quân đạt 314 triệu đồng/HTX, tương ứng tăng 61% và 88% so với năm 2013.

Những năm gần đây, thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong HTX tăng và ngày càng thu hẹp khoảng cách so với thu nhập bình quân của lao động khu vực doanh nghiệp, từ mức 44,6 triệu đồng/người/năm, bằng 44,8% mức thu nhập củalao động trong khu vực doanh nghiệp năm 2017 đã tăng lên 52,8 triệu đồng/năm và đạt 47,3% tương ứng năm 2019.

Tốc độ tăng trưởng khu vực KTTT thấp, tỷ trọng đóng góp vào GDPgiảm

Đóng góp của khu vực KTTT vào GDP của nền kinh tế thấp và liên tục giảm,từ trên 4,03% năm 2013 xuống còn gần 3,6% năm 2020. Phát triển khu vực KTTT không những không đạt, mà ngày càng xa mục tiêu “phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng cao hơn, tiến tới tỷ trọng ngày càng lớn hơn trong GDP của nền kinh tế” tại Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX đã đề ra.

Cùng với đó, số lượng thành viên bị sụt giảm đáng kể.Đâylà tiêu chí quan trọng để đánh giá tính hợp tác và chất lượng phát triển của HTX. Tuy nhiên, số lượng thành viên HTX đã giảm gần 2,3 triệu trong giai đoạn 2013-2021; tỷ lệ thành viên HTX trên dân số nước ta hiện nay khoảng 5,7%, thấp hơn nhiều so mức trung bình khoảng 12% của thế giới.

Hiệu quả sản xuất, kinh doanh và thu nhập người lao động đã cải thiện nhưng còn thấp.Phần lớn HTX có quy mô nhỏ và siêu nhỏ, doanh thu, lợi nhuận và thu nhập của lao độngbình quânkhu vực HTX mới gần bằng 50% so với khu vực doanh nghiệp.

Khả năng huy động vốn của HTX rất hạn chế,đa số gặp khó khăn về huy động vốn từ thành viên và các tổ chức tài chính; dẫn đến việc duy trì, mở rộng các hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Sửa đổi Luật HTX năm 2012 có ý nghĩa quan trọng, mang tính đột phá

Bên cạnh tiếp tục triển khai các giải pháp như: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, đào tạo thường xuyên, có hệ thống;Xây dựng các mô hình HTX hiệu quả, liên kết chuỗi giá trị, ứng dụng khoa học kỹ thuật; Triển khai hiệu quả các chính sách hỗ trợ của Nhà nước cho khu vực KTTT, HTX… thì giải phápsửa đổi Luật HTX năm 2012 trong thời gian tới có ý nghĩa quan trọng,mang tính đột phá.

Để đạt được mục tiêu tạo hành lang pháp lý thông thoáng, bảo đảm và phát huy đặc trưng, nguyên tắc cơ bản của HTX, tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức kinh tế hợp tác phát triển năng động, hiệu quả, bền vững, thực sự là thành phần quan trọng trong nền kinh tế,giúp nâng cao thu nhập, chất lượng cuộc sống của các thành viên, góp phần thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội thìcần nghiên cứu, hoàn thiện khung khổ pháp lý theo 05 nhóm chính sách.

Thứ nhất, hoàn thiện các quy định về bản chất HTX, mở rộng thành viên tham gia HTXtheo hướng công dân dưới 18 tuổi, người khuyết tật, người không định cư ở Việt Nam, doanh nghiệp, tổ hợp tác, cán bộ công chức, viên chức đều có thể tham gia khu vực HTX;bổ sung và khuyến khích phát triển thành viên liên kết của HTX, trong đóthành viên liên kết có hoạt động hợp tác, liên kết sản xuất kinh doanh, hỗ trợ, góp vốn, góp sức đóng góp cho HTX phát triển.

Làm rõ nguyên tắc minh bạch thông tin HTX theo hướngbổ sung các quy định cụ thể về nội dung, cách thức, thời hạn cung cấp thông tin của khu vực HTX cho thành viên, các cơ quan chức năng; đồng thời, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc báo cáo, cung cấp thông tin nhanh chóng, chính xác, tăng cường tính minh bạch, bảo vệ lợi ích thành viên.

Chú trọng nguyên tắc giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng thành viêntheo hướngnghiên cứu bổ sung quy định HTX có nguồn quỹ cho đào tạo, bồi dưỡng; xây dựng và triển khai đào tạo về HTX từ phổ thông đến đại học.

Làm rõ nguyên tắc HTX quan tâm đến cộng đồngtheo hướng quan tâm đến cả các thành viên đã hết tuổi lao động, quan tâm phát triển cộng đồng nơi HTX hoạt động.

Thứ hai, hoàn thiện các quy định về loại hình tổ chức kinh tế hợp tác và tổ chức đại diện, nghiên cứu bổ sung đối tượng tổ hợp tác hoạt động lâu dài phải đăng ký thành lập; Liên đoàn HTX vào Luật HTX sửa đổi.Hoàn thiện các quy định để làm rõ vị trí và vai trò tổ chức Liên minh HTX Việt Nam phù hợp với bản chất, các quy định hiện hành và hội nhập với thế giới.Hoàn thiện quy định phân loại HTX theo hướng phù hợp với công tác quản lý và thực hiện chính sách hỗ trợ, ưu đãi của Nhà nước.

Thứ ba, mở rộng thị trường, nâng cao khả năng huy động vốn, tạo động lực cho khu vực HTX phát triển, sửa đổi quy định giao dịch của HTX, liên hiệp HTXvới các đối tượng không phải thành viên theo hướngđiều lệ HTX, liên hiệp HTXtự quyết định, sau khi đáp ứng nhu cầu của thành viên. Bổ sung các quy định lợi nhuận thu được từ giao dịch bên ngoài được trích lập quỹ dự trữ và phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp giống như doanh nghiệp, giao dịch nội bộ HTX, liên hiệp HTXđược miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp. Như vậy, vừa định hướng, khuyến khích hoạt động khu vực HTX về đúng bản chất là phục vụ thành viên, phát triển thị trường nội bộ, đồng thời tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho HTX, liên hiệp HTX tham gia, mở rộng thị trường giống như doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác.

Sửa đổi các quy định nhằm nâng cao khả năng huy động vốn, tạo động lực cho khu vực HTX phát triểntheo hướng: Tăng tỷ lệ vốn góp của thành viên theo thông lệ thế giới; Bổ sung quy định cho phép thành viên giao dịch, chuyển nhượng vốn góp; Bổ sung quy định cho phép HTX, liên hiệp HTX sử dụng quỹ dự trữ, nguồn vốn hình thành tài sản không chia tham gia vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, ngoại trừ quyền sử dụng đất được Nhà nước giao, cho thuê; Sửa đổi các quy định về phân phối thu nhập: Trích lập quỹ dự trữ, quỹ đầu tư phát triển, quỹ giáo dục đào tạo.

Thứ tư, hoàn thiện và nâng cao hiệu quả công tác quản lý, điều hành HTX, liên hiệp HTX, nghiên cứu bổ sung một chương riêng về kiểm toán. Quy định về kiểm toán nội bộ, kiểm toán độc lập bảo đảm phù hợp tiêu chuẩn kiểm toán HTX, liên hiệp HTX thế giới,pháp luật về kiểm toán ở nước ta.

Hoàn thiện các quy định về bộ máy, tổ chức của HTX, liên hiệp HTX cho phép HTX, liên hiệp HTX có nhiều người đại diện theo pháp luật; hoàn thiện quy định về tổ chức bộ máy quản lý, điều hành, về trách nhiệm, điều kiện năng lực của Chủ tịch HĐQT, thành viên HĐQT, Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên; hoàn thiện quy định về tổ chức đại hội thành viên về hình thức tổ chức, tham dự, bỏ phiếu trực tuyến, điện tử, gửi phiếu biểu quyết qua dịch vụ bưu chính; HTX thành viên trong liên hiệp HTX được phép bầu nhiều phiếu.

Thứ năm, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh tế tập thể, hoàn thiện các quy định về bộ máy quản lý nhà nướctheo hướng đổi mới tổ chức bộ máy quản lý nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả.

Hoàn thiện các quy định về công tác quản lý nhà nước về KTTT, HTX theo hướng tạo điều kiện cho các tổ chức kinh tế hợp tác gia nhập cũng như rút lui khỏi thị trường, tăng cường “hậu kiểm” và tạo sân chơi bình đẳng với doanh nghiệp; đẩy mạnhứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số;xây dựng, khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia về đăng ký, tổ chức, hoạt động của khu vực KTTT, tình hình thực hiện chính sách hỗ trợ của Nhà nước, cấp mã số thuế, báo cáo thuế, tài chính...

Nghiên cứu hoàn thiện các quy định về chính sách hỗ trợ của Nhà nướctại một chương riêng theo hướng:Bổ sung nguyên tắc, tiêu chí thực hiện chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với các tổ chức kinh tế hợp tác hướng vào đảm bảo bản chất HTX như phát triển thành viên, phát triển quỹ dự trữ, các dịch vụ phục vụ thành viên, cộng đồng, phát triển bền vững... trên cơ sở báo cáo kiểm soát nội bộ, kiểm toáncủa HTX, liên hiệp HTX;Thống nhất đầu mối hỗ trợ cho khu vực KTTT trên cả nước. Thống nhất các quy định về nội dung chính sách hỗ trợ đang quy định dàn trải, rải rác ở các văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành như: thuế, phí; đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực, xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường, vốn tín dụng... phù hợp với các hoạt động đặc thù của khu vực HTX;Bổ sung chính sách hỗ trợ của Nhà nước thúc đẩy tổ hợp tác phát triển lên HTX, bao gồm cả cơ chế đào tạo, nâng cao nhận thức người dân, người trẻ tuổi, đối tượng tiềm năng trở thành thành viên HTX.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nêu rõ, trong bối cảnh Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang phát triển mạnh mẽ,cạnh tranh kinh tế, thương mại trên toàn cầu ngày càng gay gắt, tiêu chuẩn của người dân và chính sách của các nước trên thế giới ngày càng khắt khe, kinh tế hộ nhỏ lẻ, manh mún, sản xuất hàng hóa phi tiêu chuẩn không có chỗ đứng, không có khả năng cạnh tranh và không thể tồn tại. Vì vậy, hợp tác là con đường tất yếu để cùng phát triển, khu vực KTTT phải nắm lấy vai trò dẫn dắt các hộ sản xuất cá thể nhỏ, lẻ, các tổ hợp tác tạo thành chuỗi giá trị sản xuất lớn đủ sức cạnh tranh trên thương trường, đem lại lợi ích cho thành viên.

Thời gian tới, bối cảnh mới đặt ra nhiều cơ hội, cũng như thách thức cho khu vực kinh tế HTX. Với những tín hiệu mới đang tác động tích cực tới phong trào HTX, cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, sự vào cuộc của các Bộ, ngành, địa phương và nỗ lực phấn đấu vươn lên của mỗiHTX, chúng ta có thể tin tưởng, phong trào HTX ở nước ta sẽ có bướcphát triển đột phá,đi đầu trong thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị sản xuất hàng hóa, đặc biệt ở khu vực nông thôn, nông nghiệp, góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và định hướng xã hội chủ nghĩa của đất nước./.