153 nước thành viên của Tổ chức thương mại thế giới (WTO) thảo luận công khai lần đầu tiên về giải pháp thay thế cho vòng đàm phán thương mại Doha – hay còn gọi kế hoạch B – vào ngày 28-4 và ngày 29-4 tại trụ sở của WTO ở Geneva (Thụy Sĩ).
Các quan chức cấp cao của WTO cho biết kế hoạch B có khả năng sẽ loại bỏ những vấn đề không thể giải quyết trong 10 năm của Doha. Những vấn đề đó bao gồm thỏa thuận về việc cắt giảm thuế quan đối với máy móc, xe ô tô và hàng hóa công nghiệp khác; cùng các khoản thu trên sản phẩm nông nghiệp.
Các quan chức WTO cho biết Tổng giám đốc WTO Pascal Lamy sẽ đưa ra đánh giá chính xác về việc cắt giảm thuế quan. Ông Lamy đã quyết định kế hoạch thay thế cho vòng đàm phán Doha sau khi tham vấn tất cả các nước thành viên của WTO vào tuần trước.
Theo các nhà phân tích, rút gọn khuôn khổ của Doha đến mức tất cả các nước có thể chấp nhận được sẽ đảm bảo tính hợp pháp của WTO trong vai trò gìn giữ các quy tắc thương mại và là trọng tài trong tranh chấp giữa các nước và công ty, cũng như tiếp tục mở ra cơ hội của một vòng đàm phán thương mại trong tương lai.
Một số vấn đề khác được tất cả các bên đồng ý cũng sẽ được đưa ra xem xét, chẳng hạn như hiệp ước về “thuận lợi hoá thương mại”. Các nước đang phát triển thường thiếu đường sá, cảng và cơ quan hải quan, cần thiết để mở rộng xuất khẩu. Các nước giàu ngày càng tăng viện trợ để giúp đỡ xây dựng các cơ sở này.
Các nước thành viên WTO phải giải quyết các vấn đề để kết thúc vòng đàm phán Doha vào cuối năm nay khi mùa bầu cử của Mỹ (vào năm 2012) đang đến gần. Vòng đàm phán Doha, được bắt đầu từ tháng 11-2001, nhằm cung cấp cho các nền kinh tế nghèo và đang phát triển cơ hội tiếp cận nhiều hơn với thị trường Mỹ và Liên minh châu Âu (EU). Tuy nhiên, sự gia tăng mạnh mẽ của Trung Quốc, Brazil và Ấn Độ đã tác động đến các cuộc đàm phán.
Lo sợ các đối thủ cạnh tranh mới, Mỹ và EU từ chối bỏ rào cản nhập khẩu nông sản, trừ khi các nước trên mở cửa thị trường đang phát triển của họ đối với hàng hóa công nghiệp. Sự xung đột lợi ích của các nước khiến vòng đàm phán kéo dài suốt một thập kỷ qua và các nhà đàm phán ngày càng gia tăng công khai khả năng bất thành công của Doha và cho rằng những khoảng cách mà họ cố gắng lắp lại, đặc biệt trong việc mở cửa thị trường ngoài nông nghiệp, sản xuất và dịch vụ, có lẽ sẽ không được lắp đầy vào năm 2011.
Tuy nhiên, các nhà đàm thương mại đã bắt đầu để cánh cửa mở cho một đề xuất thay thế, rằng một kế hoạch B phải được tính đến nếu các cuộc đàm phán bị thất bại.
Tuần trước, ông Lamy đã ra lệnh xem xét đầy đủ tất cả 20 chương của đàm phán Doha. Một vài vấn đề khó giải quyết xuất hiện. Ví dụ, Mỹ và EU phàn nàn rằng theo thỏa thuận của vòng đàm phán Doha, mức thuế trung bình của họ đưa ra phải thấp hơn 2%, giảm từ khoảng 4% hiện tại, điều này khiến họ khó chấp nhận. Trong khi đó, Trung Quốc, Brazil và Ấn Độ một mực phản đối yêu cầu của các nước phương Tây là tạo ra chuỗi cung ứng miễn thuế cho các tập đoàn đa quốc gia lớn trong ngành hóa chất, máy móc sản xuất và điện tử. Điều đó làm cho việc chuẩn bị cho kế hoạch B càng cần thiết hơn.
Những ý tưởng khác được đưa ra xem xét như cải cách hệ thống giải quyết tranh chấp, một thỏa thuận về hợp tác nghề cá và hợp tác thương mại – môi trường chặt chẽ hơn. Nếu các nước thành viên WTO ký tắt vào kế hoạch B, một thỏa thuận có thể được hoàn tất tương đối nhanh chóng, thậm chí trước khi kết thúc năm./.