ChuyenDoiSo

Toàn cảnh Hội thảo. Ảnh: Minh Trang (MPI)

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Đình Cung cho biết, tại Nghị quyết số 13/NQ-CP ngày 08/02/2018, Chính phủ giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các bộ, ban, ngành xây dựng “Đề án mô hình kinh tế chia sẻ”. Mục tiêu của Đề án là đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về mô hình kinh tế chia sẻ (KTCS) nhằm phát huy các mặt tích cực và giảm thiểu rủi ro của mô hình kinh tế này ở Việt Nam. Cụ thể, Đề án cần làm rõ bản chất, nội hàm và nhận dạng các hoạt động KTCS, phân tích thực trạng phát triển KTCS, phản ứng chính sách và đề xuất các giải pháp để hoàn thiện quản lý nhà nước về mô hình KTCS ở Việt Nam.

Trình bày tóm tắt về dự thảo Đề án KTCS, Phó Trưởng ban Chính sách dịch vụ công, CIEM Ngô Minh Tuấn cho biết, Dự thảo gồm ba phần, Phần 1: Thực trạng phát triển mô hình KTCS và hệ thống cơ chế, chính sách của Nhà nước đối với KTCS; Phần 2: Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về KTCS ở Việt Nam; Phần 3: Tổ chức thực hiện.

Theo dự thảo Đề án, KTCS được hiểu là một hệ thống kinh tế mà ở đó tài sản hoặc dịch vụ được chia sẻ dùng chung giữa các cá nhân, hoặc không phải trả phí hoặc trả một khoản phí với tính chất điển hình là thông qua các công cụ Internet. Bản chất của KTCS là sự cộng tác tiêu dùng, người tham gia cùng nhau tiếp cận với sản phẩm hoặc dịch vụ hơn là sở hữu cá nhân về sản phẩm hoặc dịch vụ đó. Đối tượng tham gia KTCS có thể là người sử dụng cá nhân, doanh nghiệp xã hội/hợp tác xã, doanh nghiệp phi lợi nhuận, doanh nghiệp vì lợi nhuận, cộng đồng địa phương hoặc khu vực công/Chính phủ.

Về thực trạng phát triển mô hình KTCS, theo nghiên cứu của CIEM, mô hình KTCS có thể nảy sinh một số rủi ro như: Làm nảy sinh các mối quan hệ mới trên thị trường, quan hệ 3 bên thay vì 2 bên trong hợp đồng kinh tế, tiềm ẩn những rủi ro trong đảm bảo lợi ích của cả người mua và người bán, xung đột lợi ích giữa doanh nghiệp kinh doanh theo mô hình KTCS và doanh nghiệp kinh doanh truyền thống. Cùng với đó, vấn đề thu thuế và các nghĩa vụ tài chính phát sinh từ hoạt động dịch vụ, vấn đề đo lường và tích hợp trong tài khoản kinh tế quốc gia…

Hiện nay, trên thế giới đang nổi lên 5 nhóm nghề kinh doanh KTCS đó là dịch vụ vận tải, dịch vụ du lịch và khách sạn, dịch vụ bán lẻ, dịch vụ lao động, việc làm và dịch vụ tài chính với các công ty như: Uber, Grab, Airbnb, eBay,… Xu hướng phát triển mô hình KTCS trên thế giới là tiếp tục mở rộng về số lượng, đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ, tăng mạnh về quy mô, khách hàng của KTCS ngày càng đa dạng và tăng nhanh. Xu hướng tiêu dùng trong tương lai về sử dụng đối với những sản phẩm vượt khả năng sở hữu của nhiều người sẽ tăng lên nhanh chóng. Hiện nay, các nước có những phản ứng chính sách khác nhau đối với loại hình kinh tế này. Do sự đa dạng của chính bản thân các hàng hóa và dịch vụ của mô hình KTCS và nhu cầu, đặc điểm của từng nước, thậm chí các bang và vùng lãnh thổ trong cùng một nước cũng có các phản ứng chính sách khác nhau.

Tại Việt Nam, KTCS chưa phát triển mạnh như ở nhiều nước nhưng có nhiều tiềm năng phát triển. Một số loại hình kinh tế chia sẻ đã xuất hiện như: dịch vụ vận tải trực tuyến từ năm 2014 (Uber, Grab, dichung,...), dịch vụ chia sẻ phòng (khoảng 6500 cơ sở Airbnb). Nhiều dịch vụ khác cũng đã xuất hiện như: du lịch (Triip.me), dịch vụ sửa chữa điện tử, điện lạnh, xây dựng…(Rada), dịch vụ tài chính ứng dụng công nghệ cho vay ngang hàng (peer to peer lending) như Huydong.com… Tuy nhiên, hiện việc quản lý nhà nước đối với các loại dịch vụ KTCS không có một hình mẫu chung mà là những chính sách thể hiện cụ thể ở từng lĩnh vực. Hiện tại đang có một khoảng trống chính sách khi chưa có quy định pháp luật liên quan đến KTCS, các chính sách quy định về nghĩa vụ tài chính và các chính sách khác, thiếu các chính sách đảm bảo cạnh tranh công bằng giữa kinh tế truyền thống và KTCS trong từng ngành cụ thể, thiếu các quy định về quản lý chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ để bảo vệ người tiêu dùng, thiếu các quy định liên quan đến trách nhiệm của các nền tảng về cung cấp thông tin cho các cơ quan quản lý. Cùng với đó là thiếu cơ chế, chính sách quản lý các giao dịch thanh toán điện tử xuyên biên giới và thiếu quy định về an toàn thông tin…

Do vậy, để hoàn thiện chính sách quản lý nhà nước về KTCS, Việt Nam cần sửa đổi, hoàn thiện và bổ sung hệ thống pháp luật và chính sách pháp luật hiện hành trong các lĩnh vực: đăng ký kinh doanh, thuế, bảo hiểm, bảo mật thông tin… Rà soát các điều kiện kinh doanh theo hướng đơn giản hóa các thủ tục hành chính nhằm tạo điều kiện các loại hình kinh doanh truyền thống và chia sẻ hoạt động bình đẳng trước pháp luật. Đồng thời, sửa đổi các quy định về pháp luật thương mại điện tử (Hợp đồng 3 bên, trách nhiệm của người cung cấp nền tảng) và sửa đổi Luật Quản lý ngoại thương, Nghị định số 09/2018/NĐ-CP ngày 15/01/2018 quy định chi tiết Luật Thương mại và Luật Quản lý thương mại về hoạt động mua bán hàng hóa và các hoạt động liên quan trực tiếp đến mua bán hàng hóa của nhà đầu tư nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, trong đó có quy định cụ thể đối với hoạt động Thương mại điện tử có vốn đầu tư nước ngoài. Cùng với đó là hoàn thiện khung khổ pháp lý tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp Fintech phát triển, phù hợp chủ trương, định hướng phát triển của Nhà nước về KTCS.

Để nâng cao năng lực bộ máy quản lý nhà nước, Chính phủ cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng Chính phủ điện tử theo Nghị quyết 36a/NQ-CP ngày 14/10/2015, đổi mới phương thức quản lý nhà nước về kinh tế theo hướng các bộ, ngành tăng cường phối hợp và phản ứng linh hoạt trong công tác điều hành quản lý nhà nước, đẩy nhanh và mở rộng việc thực hiện Đề án hóa đơn điện tử cho các doanh nghiệp và nâng cao cơ sở hạ tầng thông tin của các bộ, ngành.

Để hỗ trợ, thúc đẩy KTCS, dự thảo Đề án cũng đưa ra các giải pháp như triển khai thực hiện các chương trình Sáng tạo, Đổi mới công nghệ nhằm hỗ trợ các ý tưởng các start-ups công nghệ, các cá nhân, doanh nghiệp sử dụng các nền tảng chia sẻ, nâng cao nhận thức của người dân, cộng đồng về các hoạt động KTCS, Thực hiện xây dựng thí điểm mô hình thành phố chia sẻ… Một số giải pháp về thanh tra, kiểm tra như: Sửa đổi Luật An toàn thông tin mạng theo hướng các cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước có trách nhiệm bảo mật thông tin, quy định mọi giao dịch thanh toán xuyên biên giới đều phải thông qua cổng thanh toán quốc gia. Tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý nhằm quản lý hoạt động thanh toán điện tử đối với việc cung cấp các dịch vụ xuyên biên giới nhằm đảm bảo chủ quyền thanh toán đối với các doanh nghiệp nước ngoài cung cấp dịch vụ xuyên biên giới vào lãnh thổ Việt Nam…

Tại Hội thảo, đại diện các bộ, ngành, hiệp hội đã có những góp ý để hoàn thiện dự thảo Đề án. Theo dự kiến, dự thảo Đề án sẽ được báo cáo Chính phủ trong tháng 6 năm 2018./.