ChuyenDoiSo

Toàn cảnh Hội thảo. Ảnh (MPI)

Dấu ấn của điều hành và cải cách thể chế kinh tế

Năm 2017 chứng kiến những nỗ lực mới nhằm triển khai các chủ trương lớn về đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế và thực hiện hiệu quả tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Những nỗ lực ấy càng trở nên thực chất hơn, sau khi những giải pháp đa dạng nhưng thiếu chiều sâu, thiếu quyết liệt trước đó chưa giúp cải thiện đáng kể chất lượng tăng trưởng cho đến năm 2016. Hy vọng từ những động lực bên ngoài như các hiệp định FTA thế hệ mới đã suy giảm, buộc Chính phủ và các Bộ, ngành phải đổi mới, có động thái tích cực hơn nhằm nuôi dưỡng thị trường và tinh thần doanh nhân. Cùng với những nỗ lực củng cố ổn định kinh tế vĩ mô và tạo dựng dư địa cho điều hành chính sách tài khóa/tiền tệ, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh hướng trực tiếp tới tạo thuận lợi và cắt giảm chi phí pháp lý không cần thiết cho doanh nghiệp. Dấu ấn của điều hành và cải cách thể chế kinh tế trong những thành tựu kinh tế - xã hội năm 2017 thực sự rõ nét.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho biết, với sự hỗ trợ của Chương trình Ô-xtrây-li-a Hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương đã thực hiện Báo cáo Kinh tế vĩ mô này nhằm cập nhật, phân tích, đánh giá diễn biến kinh tế vĩ mô quý IV và cả năm 2017, kèm theo những phân tích và nhận định đa chiều của chuyên gia. Đánh giá triển vọng kinh tế vĩ mô năm 2018 bằng phân tích sâu, dựa trên bằng chứng định tính và/hoặc định lượng về một số vấn đề kinh tế nổi bật hiện nay. Từ đó, đưa ra kiến nghị một số định hướng đổi mới kinh tế và giải pháp chính sách cho công tác quản lý, điều hành kinh tế vĩ mô trong năm 2018.

Theo Báo cáo kinh tế vĩ mô quý IV và năm 2017, tăng trưởng kinh tế trong năm 2017 đạt 6,81%, vượt nhiều dự báo và vượt mục tiêu đặt ra (6,7%). Kết quả tăng trưởng cả năm 2017 càng ấn tượng hơn sau khi nền kinh tế tăng trưởng tương đối thấp trong quý I. Đà phục hồi tăng trưởng trong quý III, IV có một phần quan trọng từ những nỗ lực thực chất nhằm cải cách thể chế kinh tế nói chung và môi trường kinh doanh nói riêng. Chất lượng tăng trưởng ít nhiều đã được cải thiện nhìn từ hiệu quả sử dụng vốn, xuất khẩu và chất lượng tín dụng.

Khu vực công nghiệp - xây dựng đạt tốc độ tăng trưởng nhanh nhất, tăng 7,85%. Khu vực nông - lâm nghiệp và thủy sản thể hiện sức bật tốt hơn, tăng 2,9%, chủ yếu nhờ chuyển biến trong tái cơ cấu, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và tăng cơ giới hóa. Khai thác tốt hơn những ngành hàng chủ lực và tìm cách thích ứng với thị trường và nỗ lực cắt giảm chi phí chính sách liên quan đến vệ sinh an toàn thực phẩm. Khu vực dịch vụ tiếp tục tăng trưởng ổn định, đạt 7,4%. Cơ cấu các ngành kinh tế biến động nhẹ. Chỉ số giá tiêu dùng bình quân năm 2017 tăng 3,53%, thấp hơn mục tiêu kế hoạch đề ra (4%). Khác với các năm trước, lộ trình điều chỉnh tăng giá các mặt hàng do Nhà nước quản lý không thực hiện một cách cứng nhắc trong năm 2017, mà đã căn cứ nhiều hơn vào diễn biến giá thực tế và dự báo giá cả.

Tổng đầu tư toàn xã hội quý IV tăng 10,8%, tính chung cả năm, tổng đầu tư tăng 12,1%. Cơ cấu đầu tư tiếp tục chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng của khu vực nhà nước và tăng tỷ trọng của khu vực tư nhân - dân cư trong nước và khu vực có vốn FDI. Tuy nhiên, kết quả này không xuất phát từ việc các cơ quan Nhà nước chủ động giảm “chèn lấn” đầu tư của tư nhân. Ngược lại, vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước chỉ tăng 7,2% trong năm 2017 do hạn chế về nguồn lực và giải ngân vốn trái phiếu Chính phủ và vốn tín dụng đầu tư theo kế hoạch nhà nước đều chậm so với kế hoạch đề ra, một phần do khả năng đáp ứng các yêu cầu, thủ tục.

Năm 2017, xuất khẩu đạt hơn 214 tỷ USD, tăng 21,2%, chủ yếu do đà hồi phục của thương mại trong bối cảnh kinh tế thế giới tăng trưởng nhanh hơn. Giá hàng hóa xuất khẩu (theo USD) tăng trong khi tỷ giá VNĐ/USD tương đối ổn định. Nỗ lực tập trung khai thác các thị trường, sản phẩm trọng điểm và việc đơn giản hóa các thủ tục hành chính liên quan đến xuất nhập khẩu, kim ngạch hàng hóa nhập khẩu tăng gần 20,8%. Đáng lưu ý, một số mặt hàng nhập khẩu lớn nhất là đầu vào quan trọng cho các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như điện tử, máy tính và linh kiện, điện thoại các loại và linh kiện, vải,… đặt ra những lo ngại về sự phụ thuộc của xuất khẩu vào đầu vào nhập khẩu, trong khi vai trò của doanh nghiệp trong nước trong chuỗi xuất khẩu còn hạn chế. Tổng thu NSNN trong quý IV đạt 439,9 nghìn tỷ đồng, tương đương 26,2% GDP.

Củng cố niềm tin vào cải cách thể chế kinh tế và môi trường kinh doanh

Kết quả dự báo cho thấy tăng trưởng kinh tế năm 2018 ước đạt 6,58%. Tăng trưởng xuất khẩu dự báo ở mức 9,4%. Thặng dư thương mại ở mức 1,1 tỷ USD. Mức tăng giá tiêu dùng bình quân năm 2018 so với bình quân năm 2017 là khoảng 3,74%. Báo cáo cũng cập nhật những đánh giá chung về môi trường kinh doanh năm 2017 và phân tích những thách thức đối với hoàn thiện môi trường kinh doanh. Báo cáo nhận định nhiều chỉ số quan trọng ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh đều tăng điểm và tăng hạng và được các tổ chức quốc tế ghi nhận. Tuy vậy, những chuyển biến này còn thiếu tính bền vững, thực tế còn tồn tại nhiều rào cản về môi trường kinh doanh, gây trở ngại cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Báo cáo cũng phân tích sự cần thiết và những nội dung liên quan đến cơ chế đặc thù cho vùng động lực tăng trưởng kinh tế, bao gồm mức dư nợ vay của ngân sách, cơ chế ngân sách trung ương bổ sung có mục tiêu, cơ chế đặc thù về vốn đầu tư phát triển trong nước và cơ chế phân cấp, phân quyền trong quyết định ngân sách.

Việt Nam bước vào năm 2018 với ít nhiều hứng khởi. Kết quả kinh tế - xã hội tương đối ấn tượng trong năm 2017 đã giúp củng cố niềm tin vào cải cách thể chế kinh tế nói chung và môi trường kinh doanh nói riêng. Bài học từ năm 2017 cũng cho thấy duy trì một môi trường kinh tế vĩ mô ổn định và kiên định với cải cách thể chế kinh tế có ý nghĩa quan trọng. Nới lỏng tín dụng có thể giúp thúc đẩy hoạt động sản xuất - kinh doanh trong ngắn hạn, song cũng có thể đẩy nền kinh tế trở lại vòng xoáy của nợ xấu, cản trở tăng năng suất và làm giảm dư địa điều hành nếu có những cú sốc bất lợi sau này.

Diễn biến kinh tế vĩ mô trong năm 2018 có thể chịu ảnh hưởng của một số yếu tố như quá trình phục hồi tăng trưởng của kinh tế thế giới ít nhiều còn bất định. Tự do hóa thương mại đa phương gặp nhiều thách thức, do xu hướng bảo hộ và cách tiếp cận thương mại song phương dần phổ biến hơn, trả đũa thương mại giữa các nền kinh tế lớn có thể diễn biến phức tạp. Việt Nam có thể phải phòng ngừa rủi ro dòng vốn nước ngoài đảo chiều, gây áp lực đối với tỷ giá và cán cân thanh toán. Rủi ro tụt hậu về công nghệ sẽ lớn hơn nếu Việt Nam không có các hành động cụ thể nhằm đón đầu cơ hội và xử lý thách thức từ cuộc khoa học công nghệ lần thứ tư và khả năng chống chịu trước các cú sốc bất lợi ổn định kinh tế vĩ mô phụ thuộc chủ yếu vào dư địa chính sách tiền tệ, độ quyết liệt trong ứng phó của Việt Nam, gắn với năng lực dự báo và biện pháp ứng xử trong các kịch bản cụ thể…

Tại Hội thảo, các đại biểu đã thảo luận một số kiến nghị về cải cách nền tảng kinh tế vi mô, song song với các biện pháp kinh tế vĩ mô và một số biện pháp liên quan chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa, chính sách giá cả, tiền lương, chính sách FDI./.