Đó là ý kiến của của hầu hết các chuyên gia kinh tế, các nhà quản lý Bộ Công Thương khi đánh giá về tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu (XK) của VN sau hơn một năm gia nhập WTO - tại Diễn đàn xúc tiến XK Việt Nam 2008 tổ chức ngày 10.4 tại Hà Nội.
VN mới chỉ XK nguyên liệu thô là chính.
Đã tăng vọt về số lượng...
Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Thành Biên cho biết: Từ khi gia nhập WTO, chúng ta đã và đang chứng kiến những chuyển biến tích cực của nền kinh tế đất nước. Tăng trưởng GDP cao 8,48% so với năm 2006, XK đạt 48,56 tỉ USD, tăng 21,5%; quý I/2008, tổng kim ngạch XK ước đạt 13 tỉ USD, tăng 22,7%. Theo ông, việc gia nhập WTO cũng đồng nghĩa với việc VN hội nhập sâu, rộng vào nền kinh tế thế giới và độ mở của nền kinh tế ngày càng lớn với tổng kim ngạch XNK tương đương khoảng 160% GDP, trong đó nhập khẩu chiếm gần 90% GDP.
Phân tích ảnh hưởng của việc gia nhập WTO trong lĩnh vực XK và thu hút đầu tư nước ngoài, ông Võ Trí Thành - Trưởng ban Nghiên cứu chính sách hội nhập kinh tế quốc tế, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư - cho rằng: Kim ngạch XK đã tăng cao, nhưng giá trị gia tăng do XK mang lại tăng không nhiều. Điều này chứng minh cho thấy rằng hiệu quả do XK mang lại chưa đạt được sự kỳ vọng từ việc gia nhập WTO.
Ông Thành còn cho biết: "Nguồn vốn FDI theo số lượng thống kê đã tăng lên tới 21 tỉ USD trong năm 2007, nhưng đó là số lượng cam kết của các nhà đầu tư. Thực tế luồng vốn FDI đã được thanh toán chuyển qua ngân hàng mới chỉ đạt có 2,8 tỉ USD, thấp hơn những năm trước đó". Cũng theo ông Võ Trí Thành: Thời gian vừa qua, chúng ta đã quá "say sưa" tập trung vào phát triển, vào tốc độ tăng trưởng mà chưa để ý đến vấn đề chất lượng. Không quan tâm đến vấn đề này sẽ là nguyên nhân gây ra khủng hoảng, lạm phát.
Cảnh báo về những biểu hiện không bình thường trong lĩnh vực XNK của VN thời gian qua, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển cho rằng: XK của VN đang ở mức cao, nhưng nhập siêu của VN đang chiếm tới 30% GDP - đây là mức nguy hiểm, điều này nếu không được điều chỉnh kịp thời sẽ phá vỡ kế hoạch phát triển kinh tế. Cũng theo ông Tuyển: "Muốn khắc phục được vấn đề này phải bằng mọi cách đẩy mạnh XK để cân đối cán cân thương mại". Tuy nhiên, XK càng tăng cao hiệu quả càng không đạt được yêu cầu phát triển. Tại sao?
Cơ cấu XK đã quá lạc hậu
Đó là nhận xét của ông Trương Đình Tuyển khi nói về cơ cấu hàng XK của VN. Ông Tuyển cho biết: "Cơ cấu XK của chúng ta rất lạc hậu. Hàng công nghiệp của chúng ta chủ yếu chỉ là gia công lắp ráp và phụ thuộc rất lớn vào khách hàng nước ngoài đặt hàng". Được biết, trong cơ cấu hàng XK, nhóm hàng nông - thuỷ sản XK chiếm khoảng 20% mà chủ yếu là sơ chế; khoáng sản XK thô chiếm khoảng gần 20%; hàng công nghiệp nhẹ gia công chiếm khoảng hơn 50%; hàng công nghiệp nặng XK chiếm 1,6% và hàng công nghệ cao mới chỉ được khoảng 8,3%. Do cơ cấu như vừa nêu nên XK càng nhiều, hiệu quả kinh tế mang lại cho nền kinh tế đất nước càng không đạt mục tiêu phát triển và hàng hoá của VN sẽ vấp phải các rào cản kỹ thuật của các nước ngày càng dày đặc. Về những điểm yếu đối với hàng XK của VN, hàng loạt vấn đề đã bộc lộ rất rõ: Phần lớn hàng XK đều ở dạng thô và sơ chế; hàng công nghiệp chưa có thương hiệu trên thị trường thế giới, tỉ lệ gia công rất cao... nhất là hàng may mặc và giày dép; tính cạnh tranh thấp vì chất lượng và mẫu mã kém, giá đầu vào cao, chi phí cho XK rất lớn ở các khâu thu gom hàng hoá và vận tải, tiêu cực phí ở các khâu vận tải và thủ tục hải quan, thuế...
Để hỗ trợ cho hoạt động XK nhằm mục tiêu tăng nhanh kim ngạch XK, ông Thái Doãn Tửu - Phó Vụ trưởng Vụ Thương mại và dịch vụ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư - cho biết: "Các chính sách hỗ trợ XK của nước ta hiện cũng đang nhằm vào mục tiêu thay đổi cơ cấu XK theo hướng chuyển dần sang XK các nhóm hàng chế tạo có giá trị gia tăng cao, tăng hiệu quả kinh tế và chất lượng của XK".
Còn ông Trương Đình Tuyển thì chỉ rõ: "Cần phải sớm dịch chuyển cơ cấu hàng XK nhằm mục tiêu tăng nhanh nhóm hàng XK có giá trị gia tăng cao. Trong đó, tập trung hướng đến phát triển các ngành hàng công nghiệp sáng tạo, nhóm hàng dễ dàng đưa ý tưởng vào cuộc sống như trong lĩnh vực may mặc, giày dép thời trang... - đây là tiềm năng lớn của con người VN mà vốn đầu tư không lớn. XK các mặt hàng sáng tạo là con đường ngắn hơn, tiếp cận nhanh hơn với thị trường thế giới".