ChuyenDoiSo

Vụ trưởng Vụ Quản lý khu kinh tế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: Minh Trang (MPI)

Trình bày về vấn đề tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương tại đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt (HCKTĐB), Vụ trưởng Vụ Quản lý khu kinh tế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, thành viên tổ soạn thảo Trần Duy Đông cho biết, mô hình tổ chức chính quyền địa phương tại đơn vị HCKTĐB được lựa chọn căn cứ theo quy định của Hiến pháp. Đơn vị HCKTĐB được phân định là một loại đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Quốc hội thành lập. Tuy nhiên, Hiến pháp không quy định cụ thể đơn vị hành chính này có vị trí tương đương cấp tỉnh hay cấp huyện. Hiến pháp cũng không quy định việc phân chia các đơn vị hành chính cấp dưới thuộc đơn vị HCKTĐB.

Tại Kết luận số 21-TB/TW ngày 22/3/2017, Bộ Chính trị đã đồng ý cho thành lập 3 đơn vị HCKTĐB Vân Đồn, Vân Phong, Phú Quốc trực thuộc tỉnh và yêu cầu cơ cấu, mô hình tổ chức chính quyền địa phương đơn vị HCKTĐB do luật quy định.

Để đảm bảo việc xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với các quy định về thể chế, chính sách kinh tế - xã hội có tính chất đặc biệt, vượt trội, cạnh tranh quốc tế, Chính phủ đề nghị xác định chính quyền địa phương tại các đơn vị HCKTĐB Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc không phải là cấp chính quyền địa phương. Không tổ chức HĐND và UBND tại ba đơn vị HCKTĐB. Chính quyền tại ba đơn vị này là một thiết chế được gọi là Trưởng Đơn vị HCKTĐB có bộ máy giúp việc và các cơ quan chuyên môn. Trưởng Đơn vị HCKTĐB thực hiện chức năng quản lý nhà nước, quyết định, tổ chức thực hiện toàn bộ các hoạt động hành chính, kinh tế - xã hội trên địa bàn đơn vị HCKTĐB.

Đơn vị HCKTĐB được chia thành các khu hành chính trực thuộc. Tại khu hành chính có Trưởng khu hành chính là người đại diện hành chính của Trưởng Đơn vị HCKTĐB.

Dự thảo Luật cũng phân cấp, phân quyền mạnh cho Trưởng Đơn vị HCKTĐB. Do không có tổ chức HĐND ở đơn vị HCKTĐB nên một số thẩm quyền của HĐND cấp huyện theo quy định hiện hành được điều chuyển lên HĐND cấp tỉnh và UBND, Chủ tịch UBND.

Tổ chức chính quyền địa phương đơn vị HCKTĐB sẽ gồm Trưởng Đơn vị HCKTĐB và Hội đồng Giám sát và Tư vấn đơn vị HCKTĐB. Trong đó, Trưởng Đơn vị HCKTĐB là người đứng đầu đơn vị HCKTĐB, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương, Thủ tướng Chính phủ, HĐND, UBND cấp tỉnh và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên. Trưởng Đơn vị HCKTĐB do Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, cách chức.

Toàn cảnh Hội nghị. Ảnh: Minh Trang (MPI)

Hội đồng Giám sát và Tư vấn đơn vị HCKTĐB thực hiện chức năng giám sát hoạt động của Trưởng Đơn vị HCKTĐB tại địa bàn và thực hiện nhiệm vụ tư vấn đối với dự thảo các văn bản quy phạm pháp luật, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đơn vị HCKTĐB và một số nhiệm vụ quan trọng khác thuộc thẩm quyền của Trưởng Đơn vị HCKTĐB. Hội đồng này do Thủ tướng Chính phủ thành lập theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Nội vụ, gồm các thành viên là đại diện các Bộ, cơ quan ngang Bộ có liên quan, đại diện Thường trực HĐND tỉnh, đại diện UBND tỉnh, thành viên chuyên trách, chuyên gia, đại diện nhà đầu tư chiến lược và đại diện cộng đồng doanh nghiệp tại đơn vị HCKTĐB, số lượng thành viên hội đồng không quá 11 người. Tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể và điều kiện hoạt động của Hội đồng do Chính phủ quy định.

Về cơ chế giám sát chính quyền địa phương tại đơn vị HCKTĐB, do Trưởng Đơn vị HCKTĐB được giao một số nhiệm vụ quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang Bộ và UBND cấp tỉnh nên phải quy định cơ chế giám sát, kiểm tra của cơ quan dân cử và cơ quan hành chính nhà nước đối với Trưởng Đơn vị HCKTĐB và mối quan hệ của Trưởng Đơn vị HCKTĐB với chính quyền địa phương cấp tỉnh, cơ quan nhà nước cấp trên và cùng cấp.

Theo ông Trần Duy Đông, ưu điểm của mô hình Trưởng Đơn vị HCKTĐB là thể hiện được sự đột phá về thể chế hành chính và tổ chức chính quyền địa phương; Đổi mới căn bản cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ công tác của chính quyền địa phương đơn vị HCKTĐB; Bảo đảm tổ chức bộ máy và nhân sự tinh gọn, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả; Làm rõ và đề cao vai trò, trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu, bảo đảm sự giám sát; Phù hợp với yêu cầu đặc biệt về phát triển kinh tế - xã hội của đơn vị HCKTĐB và không trái với Hiến pháp. Tuy nhiên, vì chính quyền địa phương là Trưởng Đơn vị HCKTĐB nhưng không phải là một cấp chính quyền địa phương gồm HĐND và UBND nên có thể dẫn đến lạm quyền nếu không có sự giám sát, kiểm tra chặt chẽ.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Quốc hội Hoàng Thanh Tùng phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: Minh Trang (MPI)

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Quốc hội Hoàng Thanh Tùng đánh giá, đây là dự án Luật khó, có nhiều nội dung phức tạp, chưa có tiền lệ tại Việt Nam. Khi xây dựng, các quy định của Luật có thể khác các quy định hiện hành nhưng phải đảm bảo nguyên tắc không được trái Hiến pháp. Trong các nội dung của dự thảo Luật thì vấn đề tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương tại đơn vị HCKTĐB là một trong những vấn đề trọng tâm. Dự kiến trong tuần tới, Ủy ban Pháp luật Quốc hội sẽ họp phiên toàn thể để thẩm tra chính thức về dự án Luật này.

Tại Hội thảo, các chuyên gia pháp luật, chuyên gia kinh tế đã bày tỏ quan tâm và chia sẻ ý kiến về chức năng đại diện của cơ quan hành pháp tại địa phương, vấn đề an ninh quốc phòng, giám sát, kiểm soát quyền lực tại đơn vị HCKTĐB, vấn đề thể chế và môi trường đầu tư…/.