ChuyenDoiSo

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng báo cáo giải trình, làm rõ một số vấn đề của dự thảo Luật. Ảnh: TTXVN

Tham gia góp ý về dự thảo Luật các đại biểu đã tập trung vào các vấn đề về sự cần thiết ban hành luật, phạm vi của Dự án Luật, việc lựa chọn địa điểm xây dựng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, mô hình tổ chức chính quyền ở đặc khu và mô hình Tòa án và các cơ quan khác của nhà nước tại các đặc khu… Đa số ý kiến đều bày tỏ sự đồng tình cao về sự cần thiết để ban hành Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt của 3 đơn vị: Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc. Việc ban hành luật là quá trình cụ thể hóa Hiến pháp, chủ trương của Bộ Chính trị, nghị quyết của Quốc hội trong thời gian dài.

Tại phiên thảo luận đa số các đại biểu tán thành phạm vi điều chỉnh của Luật tại 3 đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc bởi các lý do: Có tính đại diện của 3 miền, có vị trí địa lý kinh tế chính trị chiến lược, có đủ không gian để phát triển mô hình kinh tế mới mang tính đột phá tương đối biệt lập với đất liền, có khả năng phát triển các công trình kết cấu hạ tầng chiến lược và khả năng kết nối giao thông khu vực và quốc tế.

Về lựa chọn địa điểm xây dựng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, qua nghiên cứu tài liệu được cung cấp, các đại biểu thống nhất với việc lựa chọn Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc. Đây là 3 khu vực đại diện cho sự khác biệt vùng miền, có vị trí địa lý kinh tế chiến lược là một trong 6 yếu tố dẫn đến thành công của các đặc khu trên thế giới và tính lợi thế vốn có của nó.

Về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương tại đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, các đại biểu đều cơ bản tán thành phương án 1 người đứng đầu là Trưởng đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt, không tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt được tổ chức các khu hành chính trực thuộc, không phân định thành các đơn vị hành chính cấp dưới. Mô hình tổ chức này gọn, nhẹ nhưng được phân cấp, phân quyền mạnh, đảm bảo tính tự chủ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt phát triển kinh tế một cách toàn diện, mạnh mẽ. Phương án này thể hiện được sự đặc biệt về tổ chức bộ máy, chính quyền tại đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Tuy nhiên, để bảo đảm quyền trách nhiệm giám sát của cơ quan dân cử đề nghị trưởng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh bầu, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Về cơ chế chính sách phát triển kinh tế - xã hội, đây là nội dung hết sức quan trọng về độ mở của chính sách thể hiện đặc thù và thực sự là môi trường thỏa đáng để linh hoạt cao nhất, phù hợp với công ước quốc tế, với các nền kinh tế năng động trong đầu tư phát triển và thể hiện sự hội tụ của những yếu tố đầu tư công nghệ thị trường tài chính năng động tiến bộ của khu vực và trên thế giới trong xu thế phát triển mới. Để 3 đặc khu kinh tế vừa là hạt nhân phát huy thế mạnh của mình vừa lan tỏa tạo động lực cho địa phương, cho vùng và cho cả nước từ phát triển ngành nghề sản phẩm đặc thù của mỗi đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Các đại biểu đồng tình nên quy định chính sách đặc thù chung cho 3 đơn vị và đặc thù riêng của mỗi đơn vị để thể hiện sự thống nhất, liên thông giữa các đơn vị. Ngoài phát triển thế mạnh của mỗi đơn vị thì sự liên thông giữa 3 đơn vị này hết sức ý nghĩa, nó vừa góp phần cạnh tranh chung và cạnh tranh với thế giới, nhất là các sản phẩm của mỗi đơn vị.

Với 5 nhóm chính sách cụ thể đã thể hiện ở trong Luật thì các đại biểu nhận thấy đã có ưu đãi vượt trội, tuy nhiên cần quan tâm nhất lại là sự thuận lợi đồng bộ trong tiếp cận thông thoáng với thủ tục hành chính, các quy trình chấp nhận phê duyệt các dự án có sự hoàn thiện hơn về khung pháp lý để thực sự tạo thuận lợi cho nhà đầu tư còn quan trọng hơn là các ưu đãi về đất đai, về thuế vì nhiều khi những chậm trễ trong quy trình thủ tục làm mất cơ hội của các nhà đầu tư nên ngoài nội dung ưu đãi cần rõ hơn quy trình trách nhiệm, tính kịp thời, tinh gọn về thủ tục và xóa rào cản để tiếp cận được chính sách mà sự vướng mắc đôi khi nằm tại các bộ, ngành chức năng và các địa phương. Nếu Luật không quy định rõ thì đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt khó đáp ứng được yêu cầu của các nhà đầu tư. Ban soạn thảo cần rà soát để các nội dung, các chính sách thông thoáng hơn và có những đầu mối cụ thể để xử lý các vướng mắc, những vấn đề đặt ra tại đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt tại Trung ương cũng như địa phương.

Đại biểu Quốc hội cho rằng, Dự án Luật đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt lần đầu tiên được xây dựng ở nước ta là một luật khó và phức tạp, đưa vào luật các chính sách đặc biệt về hành chính và kinh tế, tạo điều kiện phát triển năng động vừa có tính đột phá, vừa ổn định bền vững. Đồng thời đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu để Luật vận hành đồng bộ với các luật đã ban hành như Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật đầu tư công, Luật xây dựng và một số luật chuyên ngành khác. Theo quan điểm "dò đá qua sông" vừa làm vừa hoàn thiện, các đại biểu đề nghị luật sớm được ban hành, đây là luật khung, sau đó Chính phủ sẽ chi tiết trong khuôn khổ đó là cơ sở pháp lý để quản lý, tổ chức thực hiện.

Giải trình về ý kiến của một số đại biểu cho rằng cần xây dựng một luật khung chung hoặc không nên xây dựng một luật chung, quy định các tiêu chí thành lập các đơn vị này, khu vực nào đạt được các tiêu chí thì Quốc hội sẽ ban hành nghị quyết thành lập và được hưởng các cơ chế chính sách quy định tại Luật này, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, các khu vực Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc đều có vị trí chiến lược về kinh tế - xã hội và có điều kiện tự nhiên hết sức thuận lợi, có tiềm năng phát triển một số ngành nghề có thể cạnh tranh được với quốc tế, có đủ không gian để phát triển và tương đối biệt lập.

Thực hiện Kết luận số 53 của Bộ Chính trị, Chính phủ cũng đã nghiên cứu và lựa chọn kỹ lưỡng trong số 15 khu kinh tế ven biển dựa trên hệ thống 10 tiêu chí để xác định về vị trí địa lý, quy mô, các điều kiện phát triển như kết nối giao thông và có khả năng phát triển đa ngành, đa lĩnh vực và thu hút đầu tư các nhà đầu tư chiến lược, lựa chọn ra 3 khu vực là Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc để phát triển theo mô hình là đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Kinh nghiệm của quốc tế cho thấy nhiều mô hình rất đa dạng với các tên gọi khác nhau như đặc khu kinh tế, đặc khu hành chính, khu thương mại tự do, thành phố tự do… được điều chỉnh theo cả luật chung và luật riêng. Đồng thời cũng có mô hình ở các nước đã phát triển thành công hoặc thất bại. Đối với nước ta, đây là một mô hình mới và cần phải triển khai thực hiện từng bước vững chắc, vừa làm, vừa rút kinh nghiệm và phù hợp với khả năng nguồn lực của ngân sách có hạn của nhà nước. Cho nên phạm vi điều chỉnh chỉ áp dụng cho 3 đơn vị này là phù hợp. Từ thực tiễn phát triển của các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt này chúng ta sẽ tiến hành tổng kết đánh giá và có thể nhân rộng những thể chế chính sách và mô hình quản lý mới hiệu lực, hiệu quả cho các khu vực khác có đủ điều kiện.

Thứ nhất, việc phát triển 3 đơn vị này để phù hợp với quy định của Hiến pháp. Tinh thần của Nghị quyết 11 của Trung ương, Kết luận 21 của Bộ Chính trị và Luật này sẽ cụ thể và luật hóa về các chủ trương đó, tạo sự yên tâm cho các nhà đầu tư và cũng là các nước khác cũng xây dựng các bộ luật này như chúng ta đang trình tại đây. Còn về việc thành lập 3 khu đơn vị hành chính này thì chúng ta sẽ có 3 nghị quyết riêng để thành lập khi chúng ta ban hành Luật.

Thứ hai, về quy hoạch của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, có ý kiến đề nghị làm rõ tính đặc biệt so với quy định của pháp luật hiện hành và dự thảo Luật quy hoạch đang được Quốc hội chuẩn bị thông qua, về vấn đề này Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, việc luật quy định chỉ có một quy hoạch tổng thể của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, tích hợp các quy hoạch liên quan về kinh tế - xã hội, kết cấu hạ tầng, các ngành, lĩnh vực, bảo vệ môi trường, quốc phòng, an ninh, nguồn lực, tiến độ thực hiện... với một tầm nhìn dài hạn và là một quy hoạch cấp quốc gia do Thủ tướng Chính phủ quyết định. Luật cho phép các nhà đầu tư chiến lược tham gia lập và tổ chức triển khai quy hoạch sau khi được phê duyệt. Để đảm bảo tính cạnh tranh quốc tế và thuận lợi trong triển khai công tác xúc tiến đầu tư sau này thì Luật cũng quy định cho phép thuê tư vấn nước ngoài có uy tín trên thế giới để xây dựng quy hoạch.

Luật cũng chỉ quy định những nguyên tắc xây dựng và nội dung cơ bản của quy hoạch đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt để tạo sự chủ động cho nhà đầu tư chiến lược và các tư vấn quốc tế sau này đề xuất lập quy hoạch phù hợp với yêu cầu của thị trường và các xu thế phát triển, định hướng phát triển cũng như các chuẩn mực của quốc tế. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy quy hoạch đóng một vai trò hết sức quan trọng đối với sự thành công của các khu này, đảm bảo việc xây dựng và phát triển phù hợp với định hướng, mục tiêu, lợi thế so sánh của từng khu kinh tế. Hạn chế việc xây dựng quá nhiều quy hoạch nhưng chất lượng thấp, không gắn với nhu cầu sử dụng, nguồn lực thực hiện và thiếu tính khả thi, gây lãng phí nguồn lực của đất nước.

Thứ ba, về chính sách phát triển kinh tế - xã hội và các quy định đặc thù đối với từng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt và dự thảo Luật đã đảm bảo các yêu cầu sau. Một là, vượt trội so với các quy định áp dụng đối với các khu trong nước như khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế, khu công nghệ cao theo quy định hiện hành hiện nay. Hai là, đảm bảo cạnh tranh được với các đặc khu kinh tế trên thế giới, cụ thể xét trên 9 tiêu chí khác nhau thì nội dung quy định tại dự thảo luật hầu hết bằng ưu đãi hoặc cao hơn, thuận lợi hơn so với các đặc khu kinh tế, khu kinh tế tự do tại Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, In-đô-nê-si-a, Ma-lay-si-a, Thái Lan, Xin-ga-po và Mi-an-ma. Ba là, các chính sách ưu đãi đã tập trung thu hút vào các ngành nghề, lĩnh vực quan trọng và có tính cạnh tranh cao, đó là khởi nghiệp sáng tạo, nghiên cứu phát triển các ngành khoa học, kỹ thuật, công nghệ mới, công nghệ cao, công nghệ sinh học, y tế, giáo dục, dịch vụ du lịch nghỉ dưỡng cao cấp, công nghiệp văn hóa, dịch vụ hậu cần cảng biển và sân bay, thương mại, tài chính, các nhà đầu tư chiến lược và các nhà đầu tư có uy tín. Bốn là, đã đảm bảo không ưu đãi dàn trải và chỉ tập trung vào các ngành nghề ưu tiên phát triển của từng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt để hạn chế cạnh tranh trong thu hút đầu tư giữa các đơn vị này với nhau cũng như giữa đơn vị này với các khu hiện có trong nước. Tuy nhiên, để được hưởng ưu đãi, dự thảo Luật đã quy định các yêu cầu cao hơn đối với các dự án đầu tư vào các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt về công nghệ, nguồn nhân lực, bảo vệ môi trường, quản trị doanh nghiệp, chất lượng công trình và dịch vụ,... cần có quy định cao hơn mới được hưởng các ưu đãi này.

Đối với các vấn đề về quốc phòng, an ninh và sự trùng lắp về các ngành nghề ưu tiên phát triển, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, về thời hạn cho thuê đất, theo Luật đất đai hiện hành thời hạn sử dụng đất tối đa đối với đất sản xuất trong các khu kinh tế là 70 năm. Theo dự thảo Luật này, thời gian cho thuê đất tối đa là 99 năm, chỉ áp dụng đối với một số dự án thuộc ngành nghề ưu tiên phát triển trong đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt và phải được Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Qua ý kiến thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đánh giá, tuyệt đại đa số các đại biểu Quốc hội đều nhất trí cao về chủ trương và tán thành sự cần thiết phải ban hành Luật này. Tuy nhiên, đây là một đạo luật mà các vị đại biểu Quốc hội thấy rằng cần phải tạo ra những cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội có sức cạnh tranh để tạo ra một cơ sở pháp lý và động lực mới cho phát triển kinh tế ở 3 đặc khu này cũng như của cả nước nói chung. Các vị đại biểu Quốc hội cảm nhận rằng đây là một đạo luật quan trọng, phải làm thận trọng nhưng cũng không nên cầu toàn, chúng ta vừa làm, vừa rút kinh nghiệm.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu lưu ý cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra phải phối hợp để tiếp tục tổ chức những hội nghị, hội thảo, đánh giá sâu sắc toàn diện hơn sự tác động của một số cơ chế, chính sách trong luật này để báo cáo với Quốc hội. Ông cho rằng phải có một hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách để thảo luận kỹ về dự án luật này, trước khi trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội để báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ 5 và đề nghị cơ quan phối hợp để chuẩn bị tốt 3 đề án và các nghị quyết kèm theo cùng với dự án luật này để trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 5./.