ChuyenDoiSo

TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM phát biểu khai mạc Hội thảo. Ảnh: Minh Trang (MPI)

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM cho biết, Hội thảo là cơ hội để các nhà khoa học, các chuyên gia, các nhà quản lý, hoạch định chính sách và các doanh nghiệp thảo luận, trình bày ý kiến về cải cách độc quyền nhà nước trong các ngành công nghiệp mạng lưới hiện nay và đề xuất các giải pháp tiếp tục cải cách nhằm tạo lập môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam.

Báo cáo về nghiên cứu cải cách độc quyền nhà nước (ĐQNN) trong ngành công nghiệp mạng lưới ở Việt Nam, TS. Nguyễn Thị Luyến, Trưởng ban Thể chế kinh tế, CIEM cho biết, trước đây ĐQNN trong hầu hết các ngành công nghiệp mạng lưới. Hiện nay, mở cửa, đổi mới kinh tế, số ngành, lĩnh vực ĐQNN giảm nhưng còn nhiều vấn đề đặt ra như cải cách thể chế, hội nhập quốc tế, ứng dụng khoa học công nghệ, yêu cầu tái cơ cấu kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Mục tiêu của nghiên cứu nhằm đóng góp thảo luận về ĐQNN trong ngành công nghiệp mạng lưới, kiến nghị tiếp tục cải cách, thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng, tăng cường minh bạch trong ĐQNN, giám sát, hạn chế và xóa bỏ độc quyền kinh doanh. Phạm vi của nghiên cứu là ngành điện, đường sắt, hàng không và viễn thông.

TS. Nguyễn Thị Luyến, Trưởng ban Thể chế kinh tế, CIEM trình bày Báo cáo tại Hội thảo. Ảnh: Minh Trang (MPI)

Về cơ chế, chính sách cải cách ĐQNN ở Việt Nam, chủ trương của Đảng là tạo môi trường hợp tác và cạnh tranh lành mạnh trong sản xuất kinh doanh. Thực hiện ĐQNN trong một số ngành, một số lĩnh vực nhất định vì lợi ích của đất nước, hạn chế độc quyền trong kinh doanh, không để lợi dụng địa vị độc quyền để duy trì đặc quyền, đặc lợi, lũng đoạn thị trường. Thực hiện ĐQNN trong lĩnh vực cần thiết nhưng không biến ĐQNN thành độc quyền doanh nghiệp. Kiên quyết điều chỉnh để doanh nghiệp nhà nước có cơ cấu hợp lý,… tập trung vào những khâu, công đoạn then chốt của các lĩnh vực: an ninh quốc phòng, độc quyền tự nhiên, cung cấp hàng hóa, dịch vụ thiếu yếu và một số ngành công nghiệp nền tảng, công nghệ cao và có sự lan tỏa.

Cùng với đó, thể chế hóa các quyết định của Thủ tướng Chính phủ về tiêu chí, danh mục phân loại doanh nghiệp nhà nước, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đã tạo cơ sở pháp lý cho sự tham gia của các thành phần kinh tế vào các khâu, công đoạn không có tính độc quyền tự nhiên.

Theo kết quả nghiên cứu, ngành công nghiệp mạng lưới có những đặc điểm đòi hỏi phải có sự can thiệp của Nhà nước. Trước đây, ĐQNN cho doanh nghiệp sở hữu nhà nước. Xuất phát từ hạn chế của độc quyền toàn ngành, nhu cầu nâng cao hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh, sự phát triển của thị trường, của khoa học công nghệ cần thực hiện cải cách ĐQNN. Hiện nay, hệ thống cơ chế, chính sách ban hành khá đầy đủ, làm cơ sở cho cải cách. Kết quả cải cách và hiện trạng ĐQNN mỗi ngành khác nhau như: vấn đề tách bạch vận hành hạ tầng và hoạt động hạ nguồn chưa thực hiện thực sự ở đường sắt và điện. Về lộ trình cải cách, viễn thông đã mở cửa, điện mở cửa một phần và vận tải đường sắt mới có những bước đầu.

Trong bối cảnh đó, nhóm nghiên cứu kiến nghị cần tái cơ cấu kinh tế, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, hội nhập quốc tế sâu rộng. Đồng thời, áp dụng mạnh mẽ tiến bộ của khoa học, công nghệ để tiếp tục cải cách, xác định khâu cần duy trì sở hữu nhà nước, có cách quản lý, giám sát, tránh chuyển từ ĐQNN thành độc quyền doanh nghiệp.

Toàn cảnh Hội thảo. Ảnh: Minh Trang (MPI)

Cụ thể, đối với ngành điện, cần tiếp tục cải cách theo đúng lộ trình, đảm bảo thị trường điện cạnh tranh theo đúng nghĩa, đảm bảo sự độc lập giữa các khâu sản xuất điện, truyền tải và phân phối điện, tự do thỏa thuận giá cả với khách hàng. Đảm bảo tiếp cận công bằng tới hệ thống cốt lõi trong ngành điện gồm, hệ thống lưới điện, các hệ thống đo đếm điện năng và hệ thống công nghệ thông tin phục vụ công tác vận hành hệ thống điện và thị trường điện. Thực hiện công khai cơ cấu giá điện và cần có một cơ quan giám sát một cách độc lập ngành điện.

Đối với ngành đường sắt, cần tiếp tục thực hiện tái cơ cấu Tổng công ty đường sắt Việt Nam, thành lập cơ quan độc lập quản lý hạ tầng đường sắt, cần có cơ chế tiếp cận, kết nối hạ tầng mạng đường sắt công bằng đảm bảo cho các chủ tàu mới tham gia kinh doanh vận tải đường sắt được cạnh tranh.

Đối với ngành hàng không, đảm bảo việc tiếp cận tới hạ tầng cảng hàng không công bằng, bình đẳng giữa các hãng hàng không được tiếp cận, sử dụng kết cấu hạ tầng, đất đai cảng hàng không với chi phí hợp lý. Đồng thời, thực hiện giám sát giá tiếp cận các dịch vụ cảng hàng không, ban hành cơ chế kiểm soát đơn vị quản lý các cảng hàng không, giảm vị thế độc quyền của Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam tại các sân bay.

Đối với ngành viễn thông, tiếp tục thực hiện tái cơ cấu ngành, thực hiện quyết liệt việc cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước. Cùng với đó, cơ quan điều tiết ngành thực hiện giám sát, ngăn chặn tình trạng liên kết độc quyền, thống lĩnh thị trường có thể xảy ra./.