Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: MPI(MPI) - Tiếp tục Chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIV, sáng ngày 28/5/2020, Quốc hội nghe Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP). Đồng thời thảo luận trực tuyến về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật.
Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cho biết, về lĩnh vực đầu tư dự án PPP (Khoản 1 Điều 4), Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng thu hẹp lĩnh vực để tập trung nguồn lực. 5 nhóm lĩnh vực được lựa chọn và thể hiện tại khoản 1 Điều 4 dự thảo Luật là những lĩnh vực quan trọng, thiết yếu liên quan đến phát triển cơ sở hạ tầng (giao thông, thủy lợi), cung cấp dịch vụ thiết yếu (điện, nước, xử lý môi trường), bảo đảm an sinh xã hội (y tế, giáo dục - đào tạo), phù hợp với sự phát triển của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (hạ tầng công nghệ thông tin), thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và nâng cao chất lượng đời sống của người dân.
Về quy mô đầu tư dự án PPP (khoản 2 Điều 4), một số ý kiến đề nghị làm rõ mức đầu tư tối thiểu của dự án PPP không thấp hơn 200 tỷ đồng hay không thấp hơn 100 tỷ đồng để phù hợp với nhiều địa phương, các lĩnh vực đầu tư khác nhau, Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu, sửa đổi, bổ sung quy định tại khoản 2 Điều 4 theo hướng những dự án PPP đầu tư ở địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật về đầu tư hoặc trong lĩnh vực y tế, giáo dục - đào tạo thì có tổng mức đầu tư tối thiểu là 100 tỷ đồng, các dự án PPP tại các địa bàn, lĩnh vực khác có tổng mức đầu tư tối thiểu là 200 tỷ đồng.
Về điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án PPP (Điều 18), Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu, sửa đổi, bổ sung quy định các trường hợp được điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án PPP tại khoản 1 Điều 18, trong đó có trường hợp tăng giá trị vốn nhà nước trong dự án PPP để phù hợp với Luật đầu tư công và trường hợp tăng tổng mức đầu tư từ 10% trở lên so với tổng mức đầu tư đã được quyết định tại bước chủ trương đầu tư dự án trong một số trường hợp. Để hạn chế việc phải điều chỉnh chủ trương đầu tư nhiều lần và tránh thủ tục phức tạp, kéo dài, dự thảo Luật quy định trường hợp thay đổi tăng tổng mức đầu tư từ 10% trở lên thì mới phải điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án (tương tự mức quy định trong dự thảo Luật đầu tư (sửa đổi)). Đồng thời, quy định tại khoản 4 Điều 51 về tăng tổng mức đầu tư sau khi đã sử dụng hết dự phòng. Dự thảo Luật cũng đã bổ sung quy định tại khoản 2 Điều 18 về mức trần được phép điều chỉnh không quá 30%; trường hợp tổng mức đầu tư tăng từ 30% trở lên, trước khi điều chỉnh thì báo cáo cơ quan có thẩm quyền ở cấp cao hơn.
Về lựa chọn nhà đầu tư (Chương III), so với dự thảo Luật đã trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8, dự thảo lần này tăng từ 9 điều thành 16 điều. Các nội dung này được thiết kế dựa trên nguyên tắc chuyển những quy định liên quan đến lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án PPP từ Luật đấu thầu sang dự án Luật PPP và sửa đổi, bổ sung những quy định đặc thù cho phù hợp với việc lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án PPP, đồng thời sửa đổi, bổ sung tại Điều 104 các quy định liên quan đến lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án PPP hiện đang quy định tại Luật đấu thầu. Việc tiếp thu, bổ sung nội dung quy định chi tiết hơn về lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án PPP tại Chương này nhằm bảo đảm quy định đồng bộ, thống nhất cả vòng đời dự án từ việc chuẩn bị dự án, lựa chọn nhà đầu tư, ký kết hợp đồng, triển khai thực hiện, chuyển giao, thanh lý hợp đồng dự án PPP.
Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cũng giải trình làm rõ một số ý kiến đề nghị rà soát lại các vấn đề về đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, như phương pháp đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, nhất là những vấn đề liên quan đến đất đai, quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia; đề nghị xem xét lại quy định tại Điều 39 đối với dự án thuộc quốc phòng, an ninh quốc gia, bí mật nhà nước thì phải thực hiện đầu tư công và các lĩnh vực này không phù hợp với lĩnh vực đầu tư dự án PPP quy định tại khoản 1 Điều 4, đề nghị không chỉ định thầu đối với dự án PPP trong các trường hợp này.
Về cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu (Điều 84), nhiều ý kiến nhất trí với cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu, tuy nhiên đề nghị quy định rõ về nguyên tắc, điều kiện chia sẻ rủi ro nào Nhà nước phải chịu, rủi ro nào nhà đầu tư phải chịu và mức chia sẻ cụ thể. Một số ý kiến đề nghị chỉ thực hiện chia sẻ rủi ro khi doanh nghiệp PPP thua lỗ, mất vốn. Đề nghị quy định rõ hơn về cấp có thẩm quyền quyết định, điều kiện, đối tượng áp dụng, cách thức kiểm soát và quản lý rủi ro tài chính quốc gia.
Về nội dung này do còn có ý kiến khác nhau, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình 02 phương án để Quốc hội xem xét, quyết định. Phương án 1: áp dụng cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu. Dự thảo Luật tiếp cận theo hướng xem xét việc áp dụng chia sẻ khi doanh thu của dự án bị sụt giảm do lỗi từ phía Nhà nước. Sụt giảm doanh thu lớn sẽ trực tiếp ảnh hưởng tới dòng tiền của doanh nghiệp, có khả năng tác động đến trả nợ đối với bên cho vay nên cần cơ chế để xử lý ngay cho từng năm. Cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu sẽ được xem xét trên cơ sở kiểm soát doanh thu hàng năm quy định tại khoản 4 Điều 84 của dự thảo Luật.
Phương án 2: áp dụng cơ chế chia sẻ phần lỗ, lãi. Việc chia sẻ phần lỗ sau điểm hòa vốn so với phương án tài chính tại hợp đồng chỉ được thực hiện khi dự án PPP đáp ứng đầy đủ các điều kiện chặt chẽ quy định tại khoản 2 Điều 84 dự thảo Luật, do quy hoạch, chính sách, pháp luật có liên quan thay đổi làm doanh nghiệp dự án PPP bị thua lỗ. Nhà nước chia sẻ với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP 50% phần lỗ sau điểm hòa vốn so với phương án tài chính tại hợp đồng hoặc nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP chia sẻ với Nhà nước 50% phần lãi tăng thêm sau điểm hòa vốn so với phương án tài chính tại hợp đồng nhằm bảo đảm sự bình đẳng trong mối quan hệ chia sẻ giữa Nhà nước và tư nhân.
Về hoạt động kiểm toán Nhà nước trong đầu tư theo phương thức PPP (Điều 87), Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cho rằng, bản chất dự án PPP là nhằm mục tiêu công nhưng có sự kết hợp công - tư trong đầu tư vốn, quản trị dự án, dự án đã trải qua quá trình lựa chọn nhà đầu tư với nhiều quy trình, thủ tục chặt chẽ. Cơ chế, chính sách pháp luật vừa phải bảo đảm chất lượng dịch vụ công nhưng đồng thời phải tạo điều kiện thu hút, huy động tối đa nguồn vốn từ khu vực tư nhân đầu tư vào các dự án PPP. Mặt khác, Hiến pháp và pháp luật về kiểm toán Nhà nước quy định Kiểm toán Nhà nước chỉ thực hiện kiểm toán tài chính công, tài sản công. Do đó, nếu quy định kiểm toán toàn bộ dự án, kể cả phần vốn đầu tư từ khu vực tư nhân sẽ khó thu hút, huy động được nguồn vốn từ khu vực tư nhân cho sự phát triển. Do đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu, sửa đổi, bổ sung quy định về kiểm toán tuân thủ về quá trình chuẩn bị dự án, kết quả lựa chọn nhà đầu tư đối với dự án PPP có sử dụng tài chính công, tài sản công; Kiểm toán việc sử dụng vốn nhà nước; Kiểm toán hoạt động để đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trên cơ sở các chỉ số đánh giá chất lượng sản phẩm, dịch vụ của dự án PPP có sử dụng tài chính công, tài sản công. Khi chuyển giao cho Nhà nước, thực hiện kiểm toán toàn bộ giá trị tài sản của dự án PPP.
Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cũng giải trình về vốn nhà nước trong dự án PPP (mục 1 Chương VI); các quy định đối với hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT); mối quan hệ của Luật PPP và các luật có liên quan. Đồng thời cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo cơ quan chủ trì thẩm tra, cơ quan soạn thảo và các cơ quan hữu quan tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự án Luật đối với các nội dung như các quy định chung; chuẩn bị dự án PPP; thành lập doanh nghiệp dự án PPP và ký kết hợp đồng dự án PPP; triển khai thực hiện dự án PPP; ưu đãi và bảo đảm đầu tư; nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước trong đầu tư theo phương thức PPP./.
Tùng Linh
Bộ Kế hoạch và Đầu tư