Theo báo cáo của Cục Chế biến Thương mại Nông lâm Thủy sản và Nghề muối, năm 2012, diện tích sản xuất rau cả nước là hơn 823.800ha, trong đó 120.000ha chuyên canh, 430.000ha luân canh; sản lượng rau đạt 14 triệu tấn.
Mặc dù chủng loại rau rất đa dạng và phong phú, nhưng quy mô sản xuất rau hiện vẫn nhỏ lẻ, manh mún.
Rau an toàn chỉ đáp ứng 14-15% nhu cầu
Đối với rau an toàn, diện tích quy hoạch đến đầu năm 2013 là 71.728ha, trong đó diện tích đã được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất rau an toàn là 6.310ha; diện tích được cấp giấy chứng nhận VietGAP và các GAP khác là 491ha; diện tích sản xuất theo hướng an toàn là 16.797 ha
Theo ông Trần Công Thắng, Viện Chính sách và Chiến lược, hiện sản lượng rau an toàn, rau hữu cơ vẫn rất hạn chế và tăng chậm, chỉ chiếm 8-8.5% diện tích rau của cả nước.
“Hạn chế của sản xuất rau an toàn hiện nay là các hệ thống chứng nhận khá tốn kém và khó thực hiện. Niềm tin của người tiêu dùng đối với rau an toàn chưa cao, địa điểm kinh doanh, tiêu thụ rau an toàn chưa thuận tiện,” ông Thắng nói.
Theo ông Nguyễn Như Tiệp, Cục trưởng Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản, cần phải có chính sách thúc đẩy liên kết sản xuất và tiêu thụ.
Theo đó, cần đưa ra những chính sách ưu đãi tín dụng cho doanh nghiệp được vay vốn với mức lãi suất ưu đãi để đầu tư vật tư và chi phí sản xuất cho nông dân. Đề nghị xem xét đưa các vùng sản xuất rau an toàn tập trung chuyên canh được đầu tư cơ sở hạ tầng như trong chương trình nông thôn mới.
Đối với hệ thống bán lẻ rau an toàn, cần có chính sách hỗ trợ về tài chính, được vay vốn với lãi suất ưu đãi, ân hạn hai năm cho các doanh nghiệp kinh doanh thuê nhà, đất để mở cửa hàng rau an toàn.
Bên cạnh đó cũng cần có những chính sách khuyến khích dòng vốn đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực nông nghiệp.
Mặc dù trong tổng thể chính sách thu hút đầu tư, nông nghiệp và phát triển nông thôn luôn được coi là lĩnh vực khuyến khích đầu tư nhưng dường như không nhiều doanh nghiệp nước ngoài cảm thấy mặn mà.
Thu hút đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực nông nghiệp
Giữa tháng 11/2013, công ty Metro Cash & Carry Việt Nam phối hợp với công ty Fresh Studio được sự hỗ trợ của Đại sứ quán Hà Lan đã tổ chức hội nghị tổng kết dự án “Xây dựng chuỗi giá trị rau an toàn tại miền Bắc Việt Nam.”
Dự án này có tổng giá trị cam kết đầu tư lên tới gần một triệu euro được thực hiện từ tháng 10/2010 đến tháng 5/2013.
Theo ông Philippe Bacac, Tổng Giám đốc công ty Metro Cash & Carry, từ năm 2005 công ty đã xây dựng một hệ thống cung ứng rau theo tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt tại Đà Lạt. Tuy nhiên, không phải loại rau nào cũng có thể thu hoạch quanh năm tại đây.
Hơn nữa, nhiều sản phẩm Trung Quốc xâm nhập thị trường miền Bắc với giá thành rất thấp. Việc vận chuyển rau sạch từ Đà Lạt ra các tỉnh phía Bắc lại mất nhiều thời gian, chi phí vận chuyển và bảo quản. Dự án này ra đời đã giải quyết được bài toán khó trên.
Dự án đã kết hợp chặt chẽ với các đối tác như các trung tâm nghiên cứu nông nghiệp, các viện nghiên cứu, và các cơ quan của nhà nước tập huấn cho nông dân các kiến thức nông nghiệp và kỹ thuật canh tác.
Các kỹ sư nông nghiệp và công ty cũng đưa ra khối lượng cung ứng mục tiêu hàng năm cho nông dân và nhà cung cấp để đưa vào kế hoạch trồng trọt.
Chị Nguyễn Thị Ngà, một hộ nông dân tham gia vào dự án này, cho biết : “Chúng tôi được hướng dẫn theo quy trình thực hành nông nghiệp tốt đồng thời được tập huấn giống mới trên mô hình hình trang trại mẫu. Một trong những khóa tập huấn rất mới và có ích đó là khóa tập huấn cho nông dân về quy trình làm việc với các đơn vị phân phối và bán lẻ.”
Hiện nay, mạng lưới nhà cung cấp và các hộ nông dân tại các tỉnh Đồng bằng sông Hồng cũng như các hộ nông dân nghèo ở khu vực miền núi phía Bắc đã được phát triển mạnh để đảm bảo nguồn cung cấp được liên tục quanh năm.
Tham gia dự án gồm gần 120 nông dân chia thành sáu nhóm, sản xuất trên 30 chủng loại sản phẩm và cung cấp ra thị trường khoảng 20 tấn rau/ngày.
“Sau ba năm, các hộ nông dân tham gia dự án đã nhìn thấy được cơ hội sản xuất rau an toàn. Các hộ nông dân hiện nay đã mạnh dạn đầu tư mở rộng trang trại, đầu tư trang thiết bị đóng gói, các dụng cụ chuyên dụng và thậm chí cả xe tải chuyên chở,” ông Philippe phát biểu.
Ông Philippe cho biết thêm: “Sản lượng rau sạch tiêu thụ ngày càng tăng và hiện nay các sản phẩm còn được cung cấp vào các siêu thị, và cửa hàng ngoài hệ thống Metro.”
Mặc dù vậy, nếu tính lượng rau sạch các kênh phân phối này tiêu thụ được mỗi ngày so với nhu cầu rau xanh của toàn thành phố thì cũng vẫn chỉ là "muối bỏ bể."
Đối với sản lương rau an toàn không được thu mua, bà con nông dân thường phải tự mang các sản phẩm không bao gói, không nhãn mác ra các chợ bán như rau... không an toàn.
Vấn đề xây dựng mạng lưới phân phối, tiêu thụ và kết nối giữa người sản xuất với các doanh nghiệp thương mại vẫn là một vấn đề lớn cần có các chính sách hỗ trợ cụ thể./.