ChuyenDoiSo

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm. Ảnh: quochoi.vn

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, qua tổng hợp các ý kiến thảo luận của các đại biểu Quốc hội tại Tổ diễn ra ngày 11/11/2019 cũng như ý kiến thảo luận tại Hội trường ngày hôm nay cho thấy, đa số các đại biểu Quốc hội đều đánh giá cao việc chuẩn bị trình dự án Luật và cơ bản đã thống nhất với Tờ trình của Chính phủ về sự cần thiết ban hành Luật cũng như những đề xuất về những chính sách mới đối với phương thức đầu tư PPP. Trong đó, có rất nhiều ý kiến hết sức xác đáng và rất quý báu để cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện dự án Luật này.

Việc thu hút các nguồn lực từ xã hội để đầu tư và cung cấp các sản phẩm dịch vụ công của nhà nước, đặc biệt là hạ tầng thiết yếu là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Thực tế trong gần 30 năm qua chúng ta cũng đạt được những kết quả nhất định, nhất là đã thu hút được một lượng vốn đầu tư đáng kể từ xã hội để đầu tư một số công trình hạ tầng quan trọng, góp phần cho việc cải thiện năng lực cạnh tranh cũng như thúc đẩy phát triển các lĩnh vực, các vùng miền và toàn bộ nền kinh tế của đất nước. Tuy nhiên, kết quả này như chúng ta cũng biết đang còn rất khiêm tốn, chưa tương xứng với tiềm năng và kỳ vọng. Điều này có nghĩa nguồn lực đang còn rất lớn nhưng chưa được huy động hết, chưa tận dụng hết được cho phát triển. Trong triển khai còn nhiều hạn chế, bất cập, do vậy, việc thể chế hóa bằng các quy định của pháp luật đối với phương thức đầu tư PPP là hết sức cần thiết và có một ý nghĩa hết sức quan trọng để huy động được các nguồn lực cho đầu tư phát triển, góp phần phát triển đất nước nhanh, bền vững trong thời gian tới. Đây cũng xác định là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Về ý kiến của một số đại biểu cho rằng, đây là dự án đầu tư công nên cần phải quản lý chặt chẽ như Luật đầu tư công, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, nếu là dự án thì chúng ta đã thực hiện theo Luật đầu tư công và nếu là đầu tư thì được thực hiện theo Luật đầu tư. Còn dự án PPP có đặc thù, đặc điểm rất khác biệt, đó là kết hợp giữa công - tư và chưa có quy định ở đâu.

Trong quá trình soạn thảo, cơ quan soạn thảo đã tiến hành nghiên cứu rất công phu và kỹ lưỡng, căn cứ vào tình hình triển khai trong thực tiễn vừa qua và chắt lọc những kinh nghiệm tốt của quốc tế. Tuy nhiên, cũng không tránh khỏi những việc đang còn ý kiến khác nhau và khi xây dựng Luật còn nhiều điểm chưa được chặt chẽ hoặc chưa được thuyết phục.

Về phân biệt giữa dự án PPP và xã hội hóa, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, đặc điểm chung của hai hình thức này đều là huy động nguồn lực đầu tư để cung cấp các sản phẩm và dịch vụ công. Điểm riêng khác biệt giữa hai loại này là PPP là một phương thức đầu tư theo một dự án cụ thể qua một hình thức hợp đồng và có một quy định về trình tự, thủ tục rất chặt chẽ. Còn xã hội hóa là chủ trương chung để khuyến khích thu hút đầu tư nguồn lực từ xã hội. Những quy định về xã hội hóa chính sách này cũng cần phải được tiếp tục nghiên cứu trong thời gian tới và không chỉ dừng ở một chủ trương mà phải có các chính sách cụ thể. Do vậy, Chính phủ đề xuất các dự án có quy mô lớn sẽ thực hiện theo hình thức PPP, những dự án có quy mô nhỏ, đơn giản thì được thực hiện bằng ngân sách nhà nước hoặc thực hiện theo phương thức đầu tư của tư nhân theo Luật đầu tư. Việc thực hiện các dự án PPP do tính chất dự án, do thời gian chuẩn bị và do chi phí rất phức tạp, rất lớn và có sự tham gia vốn của nhà nước nên cần phải tập trung trọng tâm, trọng điểm cho một số lĩnh vực, một số công trình thiết yếu, quan trọng và cần phải có sự tham gia của tư nhân, chúng ta không mở rộng một cách tràn lan, không tập trung được.

Về mối quan hệ của Luật PPP với các luật khác, cơ quan soạn thảo cũng đã nghiên cứu và rà soát kỹ lưỡng các luật liên quan để đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật. Qua đó nhằm giảm thiểu tối đa các rủi ro chính sách cũng như tăng tính hấp dẫn đối với các nhà đầu tư, Chính phủ đề nghị Quốc hội xem xét chấp thuận quy định ưu tiên áp dụng các quy định đặc thù về PPP theo luật này. Đây là quyết định có tính nguyên tắc rất quan trọng của luật này nếu các dự án thực hiện theo các luật khác thì nhà đầu tư sẽ rất khó áp dụng, khó kiểm soát và tạo ra sự không yên tâm cho các nhà đầu tư. Tuy nhiên, Chính phủ sẽ phối hợp với các cơ quan của Quốc hội để tiếp tục rà soát kỹ nội dung Dự thảo với các luật liên quan để tránh sự chồng chéo và mâu thuẫn.

Về việc giao Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, Dự thảo quy định Chính phủ hướng dẫn 14 điều và đây là mức độ trung bình có thể chấp nhận được. Chính phủ sẽ phối hợp với cơ quan của Quốc hội tiếp tục rà soát để luật hóa tối đa các nội dung có thể luật hóa và chỉ giao cho Chính phủ hướng dẫn những quy định có tính kỹ thuật hoặc để đảm bảo tính linh hoạt trong điều hành nhằm đảm bảo ổn định và bền vững của Luật.

Về việc thu hẹp các lĩnh vực PPP, qua tổng kết thực tiễn cho thấy một số lĩnh vực không thu hút được sự quan tâm của các nhà đầu tư hoặc được triển khai nhưng không hiệu quả, ví dụ như các lĩnh vực giáo dục, y tế, vui chơi giải trí mà chủ yếu tập trung vào lĩnh vực hạ tầng giao thông. Đây là lĩnh vực có khả năng tạo nguồn thu, đảm bảo lợi nhuận cho nhà đầu tư, do vậy được các đầu tư nước ngoài quan tâm hơn. Với các lĩnh vực còn lại, thực sự sẽ khó để có thể thu được phí dịch vụ từ người dân. Như vậy, việc tạo nguồn thu là rất khó khăn.

Về hạn mức, quy mô vốn đầu tư, trong đó có quy định về mức tối thiểu 200 tỷ, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, dự án PPP có thời hạn hoạt động dài, phức tạp nên việc chuẩn bị các dự án cần phải kỹ lưỡng và để đảm bảo tính khả thi cũng như tính hiệu quả, thời gian chuẩn bị sẽ kéo dài và chi phí chuẩn bị cao. Do vậy cần phải tập trung, tránh dàn trải.

Về quy mô tổng mức đầu tư tối thiểu của dự án PPP không thấp hơn 200 tỷ đồng, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, mức quy định này đã được xác định trên cơ sở tổng kết thực tiễn trong thời gian vừa qua. Các dự án đã được chúng ta kêu gọi thành công đều nằm trong hạn mức này trở lên. Hơn nữa, mức quy định này cũng phù hợp với các thông lệ quốc tế. Các nước hiện nay cũng áp dụng chủ yếu mức từ 50 triệu USD trở lên. Có một số nước cũng quy định thấp hơn nhưng cũng không thấp hơn mức 200 tỷ. Như vậy, mức 200 tỷ này là tương đối phù hợp. Với những trường hợp dự án có quy mô nhỏ thì phải sử dụng bằng ngân sách nhà nước hoặc thu hút nguồn vốn xã hội hóa và đầu tư tư nhân theo Luật đầu tư. Còn dự án PPP sẽ tập trung nguồn lực để phục vụ cho một số dự án hạ tầng lớn.

Quốc hội thảo luận về dự án Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư. Ảnh: quochoi.vn

Trong quá trình thảo luận tại Tổ diễn ra ngày 11/11/2019 có ba nhóm quan điểm. Thứ nhất là đồng ý với hạn mức như Tờ trình của Chính phủ. Thứ hai là giao cho Chính phủ quy định hạn mức. Thứ ba là hạ hạn mức hoặc không quy định hạn mức. Về vấn đề này, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục cùng với cơ quan thẩm tra tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện dự thảo Luật đảm bảo sức thuyết phục và tạo cơ sở vững chắc hơn.

Liên quan đến việc phân cấp quyết định chủ trương đầu tư, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, dự án PPP là dự án khó, phức tạp, yêu cầu đáp ứng được các cam kết của nhà nước, cấp quyết định ký hợp đồng phải là cấp có thẩm quyền. Kinh nghiệm của các nước cho thấy cần quy định tập trung, không thực hiện tràn lan và phân cấp rộng.

Liên quan đến ý kiến về tên gọi chấp thuận chủ trương đầu tư hay phê duyệt chủ trương đầu tư, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, những dự án do nhà đầu tư đề xuất đầu tư sẽ được gọi là chấp thuận. Còn những dự án PPP do tính chất thuộc nhà nước nên nhà nước quyết định và nhà nước phải phê duyệt. Đây là lý do của việc sử dụng các thuật ngữ có sự khác nhau. Tại các địa phương việc sử dụng các nguồn lực công của địa phương như đất đai, tài nguyên, vốn ngân sách nhà nước hay mức giá, mức phí, dịch vụ… đều do Hội đồng nhân dân quyết định và thông qua. Do vậy, những dự án này đã sử dụng những tài sản công hay những nguồn lực công thì các yếu tố trên đã được Hội đồng nhân dân thông qua. Do vậy, việc xem xét, chấp thuận dự án nên ủy quyền lại cho Ủy ban nhân dân sẽ linh hoạt.

Về việc phân tách phần công và phần tư trong dự án PPP, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, nên tách các hạng mục đầu tư sử dụng vốn đầu tư công và vốn tư nhân để áp dụng các thủ tục đầu tư khác nhau và nếu tách ra như vậy thì chúng ta phải thực hiện thủ tục gấp 2 lần, thời gian sẽ kéo dài hơn và rất phức tạp. Nhà nước quản lý chặt chẽ phần đầu tư công trong dự án PPP là hoàn toàn đúng đắn như các đại biểu đã nêu, nhưng phải trên cơ sở đầu ra của hợp đồng và chất lượng của dịch vụ công mà các nhà đầu tư cung cấp. Phần vốn nhà nước hỗ trợ được thực hiện theo hai hướng. Một là, phần đầu tư của nhà nước được tập trung cho chuẩn bị đầu tư hay giải phóng mặt bằng, nếu tách thành một dự án riêng để kiểm toán và kiểm soát riêng chặt chẽ. Hai là, nếu gộp chung lại cũng phải nằm ở một gói thầu cụ thể để tiện kiểm soát và thanh tra, kiểm tra, kiểm toán.

Về các dự án BT, trong quá trình xây dựng dự thảo Luật, ban soạn thảo nhận thấy hình thức BT trong thời gian qua cũng bị biến tướng, nhiều vấn đề phức tạp. Tuy nhiên, có rất nhiều ý kiến các địa phương hiện nay khó khăn không có một nguồn lực nào khác ngoài đất đai có thể tham gia để có được các công trình của mình. Do vậy, Chính phủ kiến nghị cho phép giữ hình thức BT này, nhưng cần phải quy định chặt chẽ, đồng bộ để đảm bảo không thất thoát, lãng phí.

Về chia sẻ rủi ro, đây là một vấn đề rất lớn, vừa mới, vừa khó nhưng được đa số các đại biểu đánh giá cao và nhiều sự đồng thuận. Cơ chế này nhằm chia sẻ rủi ro cho các nhà đầu tư khi đầu tư các dự án công phải xác định đây thuộc trách nhiệm nhà nước, nhà đầu tư bỏ tiền ra làm, sau đó vận hành và giao lại cho nhà nước, nên phải có cơ chế chia sẻ rủi ro này với các nhà đầu tư thì các nhà đầu tư mới yên tâm để tham gia đầu tư với nhà nước. Đây là cơ chế chia sẻ rủi ro chứ không phải cơ chế bảo lãnh.

Mục tiêu của nhà đầu tư được hiểu là kinh doanh để kiếm lợi nhuận chứ không phải là chờ thua lỗ để nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước. Việc này chúng ta cũng không áp dụng tràn lan và cũng chỉ số ít dự án đặc biệt quan trọng và khi mà chúng ta không thể điều chỉnh thời hạn thì chúng ta mới thực hiện, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Vấn đề về kiểm toán, đây là một vấn đề các đại biểu cũng nêu rất nhiều, nội dung này được thiết kế phù hợp với Hiến pháp và Luật Kiểm toán nhà nước. Theo kinh nghiệm quốc tế, nội dung của hợp đồng phải được nhà nước xem xét kỹ lưỡng trước khi ký kết và có thể thực hiện Kiểm toán nhà nước ngay từ khâu lập dự án. Nếu chúng ta lập xong, ký hợp đồng rồi mà chúng ta lại kiểm toán lại theo các quy định khác và theo các quy định ở trong nước thì nhà đầu tư không thể yên tâm để thực hiện được.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, Ban soạn thảo sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến của các đại biểu được nghiên cứu hoàn thiện trong thời gian tới và trong quá trình xây dựng mong muốn được các đại biểu tiếp tục đóng góp ý kiến, các giải pháp cụ thể để hoàn thiện dự thảo Luật.